Hiểu biết về biến thể Delta Plus mới nguy hiểm như thế nào?

(SK&MT) - Một biến thể mới của COVID-19, Delta Plus đã xuất hiện và các nhà khoa học đang nghiên cứu xem liệu nó có nguy hiểm hơn người anh em họ khét tiếng của nó là biến thể Delta đã cướp đi hàng trăm nghìn người ở Ấn Độ và đang nhanh chóng trở thành biến thể thống trị trên toàn thế giới .

Theo trang nationalgeographic. Biến thể Covid-19 mới nhất này đã lây lan sang khoảng hơn chục quốc gia, bao gồm Ấn Độ, Mỹ và Anh - trong khi các nhà khoa học cố gắng tìm ra liệu chủng virus này có nguy cơ gây chết người hay lây truyền nhanh chóng hay không. Tại bang Maharashtra, Ấn Độ, nơi bị ảnh hưởng nặng nề thư hai bởi đợt COVID-19 tàn phá, hiện đã bắt đầu lại việc siết chặt do lo ngại gia tăng về biến thể mới này, có tên là Delta Plus (chưa phải là tên gọi chính thức).

 Biến thể Delta Plus mang đột biến K417N, khác với biến thể Delta và cũng được cho rằng có tốc độ lây lan nhanh.

Delta Plus chỉ khác một chút so với Delta, chủng chủ yếu ở Ấn Độ và Vương quốc Anh, có khả năng lây nhiễm cao hơn và được cho là gây ra nhiều trường hợp nhập viện hơn so với các chủng trước đó. Các loại vaccine hiện có có hiệu quả chống lại bệnh Delta, nhưng chỉ khi mọi người được tiêm chủng đầy đủ.

Để thận trọng hơn vấn đề này, Tổ chức Y tế Thế giới đã khuyến cáo những người được tiêm chủng đầy đủ vẫn tiếp tục đeo khẩu trang.“Khi bạn đã được tiêm phòng đầy đủ, hãy tiếp tục thực hiện việc an toàn vì bạn có thể trở thành một phần của chuỗi lây truyền. Bạn có thể không thực sự được bảo vệ đầy đủ. Phòng khi vaccine không phát huy tác dụng” Bruce Aylward, cố vấn cấp cao của WHO, cho biết tại một cuộc họp báo tuần trước.

Biến thể Delta Plus bắt đầu xuất hiện trong cơ sở dữ liệu toàn cầu sau giữa tháng 3 và đến ngày 26 tháng 4, các trường hợp được tìm thấy ở Anh, khiến Vương quốc Anh cấm khách du lịch quốc tế vào ngày 4 tháng 6. Tuy nhiên, một số bệnh nhân không có tiền sử đi du lịch hoặc tiếp xúc với khách du lịch cũng đã bị nhiễm Delta Plus, điều này cho thấy biến thể này đã bắt đầu lưu hành ở Anh qua sự lây lan trong cộng đồng. Mặc dù biến thể này chưa phổ biến, nhưng Bộ Y tế Ấn Độ đã chỉ định Delta Plus là Biến thể đáng lo ngại, với lý do khả năng truyền bệnh tăng lên, khả năng liên kết mạnh mẽ hơn với các thụ thể trên tế bào phổi và khả năng né tránh kháng thể phản ứng.

Nhưng liệu Delta Plus có đáp ứng được ngưỡng chỉ định VOC (Volatile Organic Compound- là tên gọi chung của các hợp chất hữu cơ dạng long hoặc rắn dễ bay hơi) hay không vẫn chưa rõ ràng. Ravindra Gupta, một nhà miễn dịch học và chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Cambridge cho biết: “Ấn Độ gọi nó là VOC” vì sự thận trọng hơn là bất kỳ dữ liệu cứng nào.

Delta Plus có phải là một biến thể đáng lo ngại?

Khi một biến thể trở nên thường xuyên và có những đặc điểm đáng lo ngại, các cơ quan y tế công cộng sẽ bắt đầu một cuộc điều tra chính thức, chỉ định nó là một biến thể đang được điều tra. Nếu được phát hiện là có khả năng lây truyền cao hơn, kháng nhiều kháng thể hơn hoặc gây ra bệnh nặng hơn, biến thể đó được chỉ định là VOC. Nhà nghiên cứu virus học Shahid Jameel cho biết Hiệp hội bộ gen SARS-CoV-2 Ấn Độ (INSACOG), một mạng lưới các phòng thí nghiệm và cơ quan chính phủ trên toàn quốc chuyên giám sát các biến thể trong mã di truyền của coronavirus, đã thực sự mô tả Delta Plus là một biến thể được quan tâm và đáng lo ngại chứ không phải VOC, người cho đến nay đã lãnh đạo nhóm cố vấn khoa học của INSACOG. Tuy nhiên, Jameel lập luận, “Đột biến mới sẽ không làm cho Delta Plus có khả năng lây truyền thấp hơn Delta, hoặc làm giảm khả năng thoát khỏi phản ứng miễn dịch của virus. Do đó, không có gì sai khi chỉ định Delta Plus cũng là một Biến thể của mối quan tâm lo ngại”, ông nói. Giờ đây, ít nhất hai phiên bản của biến thể Delta Plus đang dần lây lan trên toàn thế giới. Biến thể đã được phát hiện ở Canada, Đức, Nga, Thụy Sĩ, Ba Lan, Bồ Đào Nha, Nepal, Nhật Bản, Vương quốc Anh và Hoa Kỳ.

Các vaccine hiện có vẫn có hiệu quả chống lại biến thể Delta ban đầu nhưng kém hiệu quả hơn, đặc biệt là ở những người có thể không đạt được phản ứng miễn dịch hiệu quả sau khi tiêm chủng, những người lớn tuổi hơn hoặc khả năng bảo vệ của họ có thể suy yếu nhanh hơn. Một liều vaccine Pfizer hoặc AstraZeneca chỉ có hiệu quả 33% đối với bệnh có triệu chứng do biến thể Delta gây ra. Sau khi tiêm cả hai liều, vaccine AstraZeneca có hiệu quả 60% và hiệu quả của thuốc tiêm Pfizer tăng lên 88%. Nghiên cứu ban đầu mới cho thấy rằng vaccine của Moderna kém hiệu quả hơn so với biến thể Delta  và Johnson & Johnson chỉ có hiệu quả khoảng 60% .

Nhưng ở Israel, nơi có 57,1% dân số được tiêm chủng đầy đủ, khoảng một nửa số ca nhiễm biến thể Delta đã xảy ra ở những người được tiêm chủng đầy đủ các mũi Pfizer. Điều này đã thúc đẩy Israel khôi phục việc bắt buộc đeo khẩu trang khi ra khỏi nhà.

Biến thể Delta Plus khác với biến thể Delta như thế nào.

Delta Plus khác với Delta vì có thêm một đột biến K417N  nằm trong protein đột biến, bao phủ bề mặt của vi rút SARS-CoV-2. Vị trí tương tự này cũng bị đột biến trong các VOC khác như: Beta (lần đầu tiên được xác định ở Nam Phi) và Gamma (lần đầu tiên được xác định ở Brazil). Đột biến K417 cũng đã được phát hiện trong một số mẫu Alpha (lần đầu tiên được xác định ở Anh).

Vị trí K417 nằm trong vùng của protein đột biến tương tác với protein thụ thể ACE2 và cho phép virus lây nhiễm các tế bào bao gồm cả những tế bào ở phổi, tim, thận và ruột. Khi protein đột biến gặp ACE2, nó chuyển từ trạng thái “đóng” sang trạng thái “mở” để liên kết với thụ thể và lây nhiễm sang tế bào. Dựa trên các nghiên cứu về biến thể Beta, mang cùng đột biến này, K417N có thể giúp tăng đột biến đạt đến trạng thái hoàn toàn “mở”, điều này có khả năng làm tăng khả năng lây nhiễm của nó. Tăng liên kết với thụ thể ACE2 và trạng thái mở hơn là những đặc điểm của các biến thể kháng kháng thể và lây truyền cao khác.

Các nghiên cứu cho thấy các đột biến tại vị trí K417 giúp biến thể Beta tránh được các kháng thể, do đó, điều đó có nghĩa là Delta Plus có thể né được vaccine và kháng thể thậm chí còn tốt hơn Delta. Olivier Schwartz, người đứng đầu Đơn vị Virus và Miễn dịch tại Viện Pasteur Pháp cho rằng “Trong dòng biến thể Delta, sự hiện diện của đột biến K417N được phát hiện trong một số trường hợp là dấu hiệu mạnh mẽ cho thấy biến thể này có thể tiến hóa để có khả năng chống lại các kháng thể vô hiệu hóa cao hơn”. Nghiên cứu ban đầu của Schwartz đã chỉ ra rằng: Delta ít bị tổn thương hơn với các kháng thể chiết xuất từ ​​máu của những người được điều trị và tiêm chủng. Nhưng tác động gia tăng của K417N lên protein đột biến của virus giúp phân biệt Delta Plus với Delta không dễ dự đoán, vì tác động của các đột biến riêng lẻ lên protein không thể đơn giản được cộng lại với nhau .

Còn Acharya giải thích: “Các đột biến có cách thức hoạt động cùng nhau trên mức đột biến, để có nhiều tác động hơn bất kỳ một trong số chúng sẽ làm riêng lẻ. Bên cạnh K417N, Delta Plus cũng thừa hưởng một tập hợp các đột biến từ Delta mẹ của nó”.

“Phần quan trọng ở đây không chỉ là một đột biến đơn lẻ, mà là cách tất cả những đột biến này cùng nhau thay đổi mức độ đột biến,” Sophie Gobeil, nhà hóa sinh tại Viện vắc xin cho người Duke, cho biết. Ví dụ, một protein tăng đột biến mở hơn có thể có thời gian liên kết dễ dàng hơn với thụ thể ACE2 và lây nhiễm vào tế bào, nhưng nó cũng tự làm cho nó dễ bị các kháng thể trung hòa hơn.

Vì vậy, hai tác động của đột biến này có thể triệt tiêu lẫn nhau, Tiến sĩ Thomas Peacock, một nhà khoa học tại Đại học Hoàng gia London, cho biết.“Tuy nhiên, điều này rất mang tính suy đoán và sẽ yêu cầu dữ liệu thực nghiệm để chứng minh theo cách này hay cách khác.”

Acharya, người nghiên cứu các biến thể mới trong phòng thí nghiệm của mình, cho biết, “Dữ liệu hiện có ở đó là chúng tôi không thấy bất kỳ ảnh hưởng nào hoặc sự gia tăng liên kết ACE2 do đột biến K417N. Chúng tôi không thấy bất kỳ ảnh hưởng đáng kể nào đến việc tránh miễn dịch dựa trên các kháng thể mà chúng tôi đã thử nghiệm, và thậm chí những người khác đã thử nghiệm. Vì vậy, cảm nhận chung của tôi là đột biến K417N tự nó, có lẽ sẽ không làm bất cứ điều gì để làm cho biến thể Delta đáng sợ hơn nữa”.

Chúng ta nên thực hiện những biện pháp phòng ngừa nào?

Một số nhà khoa học suy đoán rằng đột biến K417N có thể làm suy yếu Delta Plus và khiến nó ít bị đe dọa hơn Delta. Ravindra Gupta cho biết: “Đột biến ở K417 đã được nhìn thấy thường xuyên trên B.1.1.7 và nó hoàn toàn không xảy ra, vì vậy tôi khuyên chúng ta nên theo dõi sự mở rộng của biến thể này. Không rõ biến thể Delta Plus lan truyền phổ biến như thế nào ở Ấn Độ và rộng hơn thế nữa. “Do đó, còn quá sớm để kết luận rằng biến thể được gọi là Delta Plus này sẽ có vấn đề,” Schwartz nhắc lại.

Các loại vắc xin hiện có vẫn có hiệu quả chống lại Delta Plus kể từ một nửa số trường hợp ở Anh, xảy ra ở những người không được tiêm chủng và chỉ một số ít xảy ra ở những người đã được tiêm chủng đầy đủ. Không có bệnh nhân nào trong số Delta Plus tử vong.

Chỉ 400 trong số 97.374 biến thể Delta được sắp xếp theo mức độ cho đến nay được xác định là Delta Plus. Tuy nhiên, do trình tự hạn chế ở Ấn Độ, Nepal và các quốc gia khác nơi Delta Plus có thể phổ biến hơn. Jameel, trưởng môn Khoa học Sinh học Trivedi của Đại học Ashoka. Cho biết “không có đủ bằng chứng để đưa ra quyết định về khả năng lây truyền, khả năng gây chết người và sự miễn dịch bởi vaccine trong cộng đồng”.

Thông thường, các nhà khoa học phát triển biến thể trong phòng thí nghiệm và kiểm tra một lượng virus đã biết với số lượng kháng thể khác nhau từ những người được tiêm chủng. Điều này cho phép các nhà khoa học xác định xem liệu các kháng thể có thể vô hiệu hóa biến thể mới hiệu quả như các biến thể khác hay không. Kết quả sơ bộ từ các nghiên cứu tiết lộ rằng kháng thể từ các cá nhân được tiêm chủng có thể vô hiệu hóa một số biến thể Delta Plus khiến bạn yên tâm. Nhưng các nhà khoa học chỉ mới bắt đầu nghiên cứu những đột biến mới này. Vì vậy hơn lúc này hết chúng ta nếu có thể hãy tiêm vaccine để phòng ngừa được biến thể mới  này. Ngoài ra chúng ta hãy chung tay đóng góp với Nhà nước, Chính phủ vào quỷ vaccine Covid-19 để tạo điều kiện cho toàn dân được tiếp cận nguồn vaccin. Mỗi chúng ta hãy tuyên truyền, lan tỏa tinh thần "tương thân tương ái", "lá lành đùm lá rách" của dân tộc ta để tiếp tục phát huy tinh thần đoàn kết, ủng hộ và đóng góp cho Quỹ vaccine phòng chống COVID-19 vì sức khỏe của bản thân và cộng đồng để Việt Nam nhanh chóng chiến thắng đại COVID-19.

Xuân Vinh