Cần cảnh giác với “làn sóng lây nhiễm thứ hai”

Mặc dù sau 4 tháng kể từ khi dịch bệnh bùng phát tại Trung Quốc và lan ra khắp thế giới, khiến trên 3 triệu người mắc với trên 200.000 ca tử vong, tới nay có trên 924.000 người nhiễm virus được chữa khỏi, tâm dịch đầu tiên, tỉnh Vũ Hán hiện cũng không còn ca bệnh nào tại bệnh viện, song giới chuyên gia vẫn cho rằng virus SARS-CoV-2 rất “biến ảo” với khả năng lây lan nguy hiểm, khó lường.

Thực tế diễn biến lây nhiễm COVID-19 trên thế giới đã cho thấy hàng loạt yếu tố "bất thường": 1/3 số ca dương tính với virus SARS-CoV-2 ở Trung Quốc không có triệu chứng, được coi là nhóm người "mang bệnh thầm lặng"; gần 200 ca tái nhiễm ở Hàn Quốc chỉ sau một thời gian ngắn được xác định khỏi bệnh; xuất hiện rất nhiều những ca mắc COVID-19 có thời gian ủ bệnh rất lâu hoặc những ca không xác định được nguồn gốc lây nhiễm...

Nhân viên y tế điều trị cho bệnh nhân COVID-19 tại một bệnh viện ở New York (Mỹ).

Những yếu tố này khiến mối lo ngại về "làn sóng lây nhiễm thứ hai" càng có cơ sở, nhất là sau "hồi chuông cảnh báo" từ Singapore, quốc gia từng được coi như "hình mẫu" chống dịch thành công giai đoạn đầu, hồi cuối tháng 1 đầu tháng 2 năm nay, sau một tháng đang trở thành "điểm nóng" dịch COVID-19 của châu Á nói chung và Đông Nam Á nói riêng.

Singapore được đánh giá đã kiểm soát hiệu quả "làn sóng lây nhiễm thứ nhất" nhờ các biện pháp mạnh như kiểm soát biên giới chặt chẽ, truy dấu tích cực người nghi ngờ mắc bệnh, cách ly nghiêm ngặt, hạn chế đi lại và có tỷ lệ xét nghiệm hàng loạt hàng đầu thế giới ngay khi các ca bệnh đầu tiên ở nước này được công bố cuối tháng 1... Tình hình bắt đầu vượt tầm kiểm soát với ổ dịch bùng phát tại nhà hàng ở khu vui chơi giải trí Safra Jurong đầu tháng 3, do các hoạt động tập trung đông người tiếp tục được tổ chức, trường học, nhà hàng vẫn mở cửa bình thường. Bộ Y tế Singapore hồi trung tuần tháng 3 xác định rằng khoảng 1/5 trong tổng số 160 ca nhiễm virus SARS-CoV-2 tại quốc đảo này vào thời điểm đó đã không hạn chế tiếp xúc, tiếp tục đi làm, ra đường, sử dụng phương tiện giao thông công cộng... Tiếp đó là tình trạng lây lan mạnh trong các khu tập thể dành cho lao động nhập cư.

Từ trên 100 ca (đầu tháng 3), số bệnh nhân COVID-19 ở Singapore sau 1 tháng tăng lên trên 1.000 người và đến ngày 28/4, nước này đứng đầu Đông Nam Á về số ca nhiễm, với 14.951 ca. Giới chuyên gia cho rằng các ca mắc COVID-19 tăng vọt tại đảo quốc với 5,7 triệu dân này, chủ yếu xuất phát từ làn sóng lây nhiễm bệnh thứ hai, với gần 80% số ca mắc liên quan đến lao động nhập cư sống trong 43 nhà tập thể trên cả nước cũng như liên quan đến người dân Singapore trở về từ Mỹ và Anh. Dù Singapore đã áp đặt các biện pháp hạn chế nghiêm ngặt từ ngày 7/4, song virus đã kịp lây lan ở cấp độ cộng đồng.

Đáng lo ngại hơn, dù đã nỗ lực truy vết tiếp xúc để chặt đứt chuỗi lây nhiễm, phong tỏa đất nước trong hai tuần, song tình trạng lây nhiễm trong cộng đồng vẫn chưa thể kiềm chế và ngày càng xuất hiện nhiều ca mất dấu bệnh nhân đầu tiên (F0).

Thống kê cho thấy, hiện Singapore không thể tìm thấy nguồn lây nhiễm của 17 trong số 25 ca bệnh mới mỗi ngày. Điều này đồng nghĩa với việc khoảng 68% trường hợp lây lan trong cộng đồng ở Singapore được coi là mất dấu F0 và rất nhiều người có khả năng mắc bệnh mà vẫn chưa được phát hiện. Singapore đã phải gia hạn lệnh đóng cửa đất nước tới ngày 1/6 để đối phó với làn sóng lây nhiễm thứ hai,

Tại Trung Quốc, đầu tháng 4, người dân nước này chưa hết hân hoan khi thành phố Vũ Hán được gỡ bỏ lệnh cách ly, thì ngày 23/4, thành phố Cáp Nhĩ Tân - một trung tâm chính trị, kinh tế, khoa học, văn hóa quan trọng ở vùng Đông Bắc, cũng là cơ sở công nghiệp quan trọng, đã phải phong tỏa chỉ vì để lọt 1 ca bệnh là du học sinh, 22 tuổi, trở về từ New York (Mỹ) hồi tháng 3. Kết quả xét nghiệm ban đầu cho thấy âm tính và do không hề có những triệu chứng thông thường của người mắc COVID-19 nên bệnh nhân chỉ được cách ly tại nhà. Du học sinh này sau đó đã lây cho hàng xóm. Kết quả là ngày 9/4 xuất hiện 1 ca nhiễm mới ở Cáp Nhĩ Tân và đến nay thành phố này đã có trên 80 người mắc bệnh, biến thành phố 11 triệu dân trở thành tâm dịch của làn sóng lây nhiễm thứ hai tại Trung Quốc.

Ở tỉnh Hokkaido, miền Bắc Nhật Bản, việc gỡ bỏ phong tỏa quá sớm được cho là một trong những nguyên nhân khiến làn sóng lây nhiễm virus SARS-CoV-2 quay trở lại. Cũng từng được coi là “mô hình thành công" trong việc khống chế COVID-19, khi dịch bệnh tràn vào Nhật Bản, cuối tháng 2 vừa qua, Hokkaido là địa phương đầu tiên của Nhật Bản ban bố tình trạng khẩn cấp, đóng cửa các trường học, cấm tụ tập đông người và khuyến khích người dân ở nhà. Chính sách này phần nào đã phát huy hiệu quả khi số ca mắc mới mỗi ngày chỉ còn đếm trên đầu ngón tay, ngày 19/3, chính quyền tỉnh đã quyết định dỡ bỏ tình trạng khẩn cấp. Tuy nhiên, 26 ngày sau, chính quyền tỉnh này phải ban bố tình trạng khẩn cấp trở lại khi số ca mắc mới tăng tới 80% trong chưa đầy 1 tháng.

Giới chuyên gia Nhật Bản cũng thừa nhận rằng chính quyền nhìn thấy nguy cơ từ những người đến từ nước ngoài, nhưng không nghĩ rằng việc di chuyển trong nước cũng có khả năng mang virus trở lại và “những gì xảy đến ở Hokkaido cho thấy sẽ rất nguy hiểm,… ngay cả khi khống chế được làn sóng lây nhiễm đầu tiên, chúng ta cũng không thể thỏa mãn”.

Theo quan điểm của Phó giáo sư về dịch tễ tại Đại học Johns Hopkins (Mỹ) Justin Lessler, dịch bệnh cũng như những đám cháy, khi có sẵn nguồn nhiên liệu, chúng sẽ bùng phát không kiểm soát; còn khi nguồn nhiên liệu dần cạn kiệt, chúng sẽ cháy âm ỉ. Điều này có nghĩa là một dịch bệnh đã tạm lắng dịu hoàn toàn có thể tái bùng phát khi có những điều kiện thích hợp, và nguy cơ này càng nghiêm trọng hơn khi những người mang mầm bệnh tồn tại trong cộng đồng không được phát hiện, bởi rất nhiều người nhiễm bệnh không hề có triệu chứng hoặc người tái nhiễm sau khi được công bố khỏi bệnh. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cũng cho rằng không thể chắc chắn những người từng xét nghiệm dương tính với virus SARS-CoV-2, đã khỏi bệnh sẽ không bị tái nhiễm.

Paul Anantharajah Tambyah, Chủ tịch Hiệp hội Vi sinh học lâm sàng khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nhận định: "Chúng ta không an toàn ở bất cứ đâu cho tới khi mọi người trên toàn thế giới được an toàn". Bài học lịch sử, dịch cúm năm 1918, khiến 50 triệu người thiệt mạng, là ví dụ điển hình rằng dịch bệnh tấn công theo từng đợt nối tiếp nhau, đợt sau nghiêm trọng hơn đợt trước. Bài học tái bùng phát dịch dịch COVID-19 từ Nhật Bản, Singapore,... cũng đều cho thấy làn sóng lây nhiễm thứ hai có thể xâm nhập, tồn tại và phát triển trong một cộng đồng và chỉ được phát hiện khi đã lay lan cho nhiều người.

Điều đó có nghĩa là nguy cơ làn sóng lây nhiễm COVID-19 thứ hai hoặc thậm chí thứ ba, thứ tư... vẫn đang rình rập, mà chỉ một chút chủ quan, lơi lỏng cũng sẽ dẫn đến hậu quả khó lường.

L.Đ