Huế: Từ sông Hương hát về Người - Hồ Chí Minh
Chủ tịch Hồ Chí Minh đã mãi đi xa, nhưng hình ảnh giản dị mà cao cả của Người còn sống mãi trong trái tim của nhân dân Việt Nam và nhân loại yêu chuộng hoà bình, chính nghĩa trên toàn thế giới. |
Thời gian Bác ở Huế tuy không nhiều nhưng là quãng thời gian quan trọng, hình thành nên ngọn nguồn cách mạng để từ đó Người ra đi tìm đường cứu nước non. Và kể từ đó cho đên lúc người ra đi mãi mãi, vẫn đau đáu một lần được về thăm lại mảnh đất nới từng ôm ấp che chở, chứng kiến những ký ức đau thương trong tuổi thơ của Người. Từ trong lửa đạn của chiến tranh cho đên bây giờ người dân nơi đây luôn có một cách rất Huế để tỏ lòng kính yêu đối với vị lãnh tu, người Cha già của dân tộc.
Dòng họ Hồ miền Tây Thừa Thiên- Huế.
Theo đồng chí Hồ On, nguyên đại biểu Quốc hội, nguyên Bí thư huyện ủy A Lưới, nguyên Trưởng ban Dân tộc miền núi tỉnh Thừa Thiên Huế thì: “Đồng bào các dân tộc thiểu số huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế mang họ Hồ là sự kiện đặc biệt có một không hai, đánh dấu son trong lịch sử dân tộc, một nét văn hóa, chính trị độc đáo, sâu sắc trong giai đoạn cách mạng hiện nay. Tự nguyện mang họ Hồ là một sự đột phá vượt qua mọi khuôn khổ quy định của luật tục, đứng trên luật tục, như sự bổ sung vào những điều khoản mới, thiêng liêng vào hệ thống luật tục trong di sản văn hóa của dân tộc thiểu số A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế” (nguồn: Tư liệu bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế trong đợt triển lãm họ Hồ ở miền tây Thừa Thiên Huế - Lịch sử và nhân chứng, ngày 17/05/2019). Hiên nay có khoảng 11.827 người mang họ Hồ chiếm 40,3% dân số vùng cao ở miền tây Thừa Thiên Huế.
Chân dung đại diện những tấm gương sáng của đồng bào nơi miền tây xứ Huế - Trưng bài tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế. |
Theo ông Lê Anh Tuấn - Phân Viên nghiên cứu Văn hóa nghệ thuật Việt Nam tại Huế: “Đồng bào A Lưới thường lấy tên những con vật, cây cối, như Arâl, Târnau, PiKêr, Pata, Plo, Prung, Ariêr, Pa Pát để làm họ của mình theo Tô-tem giáo”. Muốn đổi họ các gia đình phải cúng rất nhiều lễ với Giàng và khi được Giàng đồng ý mới được phép. Luật tục bao đời ấy đã ăn sâu vào máu thịt đồng bào, nhưng khi Bác qua đời, bà con không sợ Giàng bắt tội, mà tất cả một lòng nguyện đổi họ theo Bác với lòng tôn kính sâu sắc. Khi được mang họ Hồ, mọi người nơi đây còn phải thề: “Ai ăn ở hai lòng sẽ bị Giàng phạt, trời bắt tội, sẽ tàn lụi như cây gỗ mục trong rừng, như dòng suối cạn khô, như cỏ cây cháy rụi…”.
Tinh thần cách mạng và niêm tin vào lãnh tụ Hồ Chí Minh không chỉ thể hiện trong việc mang dòng họ Hồ. Trong kháng chiến, vùng đồng bào các dân tộc thiểu số miền tây Thừa Thiên Huế đã có những người con ưu tú cống hiến sức người, sức của cho cách mạng như: Kan Lịch, Hồ Vai, Hồ A Nun, Bùi Hồ Dục, Kan Tréc, A Vầu, là những tấm gương sáng cho thế hệ trẻ noi theo.
Được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 1964. Đến năm 1965, anh Vai được ra Hà Nội tham quan và học tập. Trong lần này anh được gặp Bác Hồ, được Bác đặt cho cái tên Hồ Vai, Bác dăn dò: “Bác biết cháu thiệt thòi nhiều, nếu có điều kiện ra ngoài này, cháu phải ở lại học cái chữ cho tốt rồi hãy về Nam”. Hồ Vai đã thưa với Bác: “Dạ, cháu phải trở vào miền Nam, góp thêm công sức của mình vào cuộc kháng chiến chống Mỹ, để miền nam mau chóng được giải phóng và mới Bác vô thăm”. Lúc đó mình thấy bác rưng rưng. – (nguồn Hồi ký anh hùng Hồ Vai).
Hình tư liệu từ bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế |
Để tri ân Bác Hồ, có nhiều cách để đồng bào thể hiện, như trường hợp gia đình ông Hồ Văn Rãi, thôn A Điêng, xã Bắc Sơn (nay là xã Trung Sơn) huyện A Lưới là một điển hình: “Vì lòng tôn kính nên tôi thờ ảnh Bác Hồ, vào dịp rằm, mùng một tôi đều hương khói. Ngày giỗ, sinh nhật Bác hay ngày Quốc khánh tôi còn trưng hoa quả, bánh trái như một lời tri ân, nhắc nhở con cháu về lịch sử hào hùng của dân tộc. Sau khi được bầu làm già làng từ năm 2000, tôi vận động con em nơi đây thờ Bác trong nhà. Đến nay 100% dân bản tôi đều thực hiện điều này”.
“Việc mang họ Hồ của đồng bào thiểu số vùng tây Thừa Thiên Huế xuất hiện đơn lẻ từ những năm 1945, 1946 và phát triển mạnh trong những năm kháng chiến chống Mỹ. Đến năm 1969, sau khi Bác mất đồng bào miền tây Thừa Thiên Huế bắt đầu đồng loạt mang họ Hồ trong đó nhiều nhất là vùng A Lưới, Nam Đồng có thời điểm 88% dân số ở đây mạng họ Hồ và thờ Bác. Dù diễn ra ở giai đoạn nào thì đây cũng là một nét độc đáo trong lịch sử dân tộc, thể hiện niềm tin tuyệt đối mãnh liệt vào vị lãnh tụ kính yêu” - (nguồn: tư liệu bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế trong đợt triển lãm họ Hồ ở miền tây Thừa Thiên Huế - Lịch sử và nhân chứng, ngày 17/05/2019).
Đằng sau những kỷ vật.
Mối gắn kết giữa chủ tịch Hồ Chí Mình đối với Huế rất đặc biệt, Giai đoạn gia đình Bác sống ở đây đã để lại những ký ức sâu sắc, hòa quyện với văn hóa Huế, với các tầng lớp đồng bào nơi đây. Đặc biệt mối quan hệ thâm tình giữa Cụ Nguyễn Sinh Sắc với Hoàng tộc, đó cũng là lý do vì sao Cụ Hoàng Thị Loan được chôn cất bên cạnh mộ Phước Lân công chúa, em gái vua Thành Thái tại núi Tam Tầng (núi Bân), nơi chỉ dành chôn cất con em hoàng tộc. Sau cách mạng thành công, Bác mời Vĩnh Thụy, lúc này đã thoái ngôi ra làm việc, gửi lời thăm hỏi và tiền trợ cấp hàng tháng cho hai bà hoàng hậu là vợ vua Thành Thái và vua Duy Tân, bảo tồn toàn vẹn các di sản văn hóa của chế độ phong kiến.
Ngoài 20 cụm di tích gắn liền với thời kỳ bác ở Huế là rất nhiều những hiện vật đang được bảo quản và trưng bày tại bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế, phần lớn được người dân gìn giữ và hiên tặng cho phòng trưng bày về Chủ tịch Hồ Chí Minh được thành lập năm 1979. Trong số những kỷ vật có những thứ vô cùng nhỏ bé nhưng mang nặng tình cảm của người dân nơi đây với Bác kình yêu.
Hình tư liệu tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế |
Những năm 1961 đến 1965, trước sự lớn mạnh của phong trào cách mạng ở miền núi Thừa Thiên Huế, chính quyền Ngô Đình Diệm tổ chức đàn áp, bao vây gây chia rẽ, đã làm cho đời sống của bà con nơi đây gặp muôn vàn khó khăn thiếu thốn, thường xuyên phải sống trong cảnh đói cơm, thiếu muối, không có công cụ để lao động. Trước tình cảnh đó Đảng và Bác đã quyết định một chuyến hàng hỗ trợ ngoài dự kiến cho đồng bào gồm 30 tấn muối, 10 tấn rìu, rựa, cuốc, cúp, 100 cuộn ni-lông, 10 tấn quần áo. Bác chỉ thị cho đồng chí Võ Bần – Chỉ huy trưởng sư đoàn 559, động viên cán bộ chiến sỹ, tăng tốc đưa số hàng trên giao cho đoàn Bắc Sơn ở đường 9. Cán bộ chiến sỹ đồng bào nhận được nhận được muối, nông cụ, ni-lông thì vô cùng phấn khởi, từ đây danh từ “muối Cụ Hồ”, “rựa Cụ Hồ” được truyền khắp các bản làng.
Đón nhận những món quà từ Đảng, Bác Hồ, dân làng đã dùng những ống tre, lồ ô, hũ gốm, phân chia và cất giữ cẩn thận, chỉ đem ra dùng khi đau ốm. Và từ đó: “Muối Cụ Hồ, áo Cụ Hồ, cuốc rựa Cụ Hồ đã trở thành biểu tượng cao đẹp về sự quan tâm sâu sắc, tình cảm thiêng liêng của Chủ tịch Hồ Chí Minh với đồng bào các dân tốc thiểu số nói chung và đồng bào các dân tộc ở miền Tây Thừa Thiên Huế nói riêng” – (nguồn: tư liệu Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế trong đợt triển lãm “Họ Hồ ở miền Tây Thừa Thiên Huế - Lịch sử và Nhân chứng)
Bác Hồ của chúng ta, dù bận trăm công ngàn việc, vẫn luôn trăn trở bằng mọi cách không để đồng bào phải đói ăn, thiếu thốn. Muối, vải, dụng cụ lao động, thuốc kháng sinh từ miền Bắc vượt Trường Sơn, đồn bốt, bom đạn, có lúc phải đi vòng qua nước bạn Lào để chuyển đến tay đồng bào. Ông Hồ Thanh Xoa nói trong xúc động: “Lòng người dân A Lưới ghi khắc, nếu không có Bác thì không có muối, không có Cụ Hồ thì không có cái rìu, rựa làm rẫy. Muối là muối Cụ Hồ. Vải là vải Cụ Hồ. Chữa là chữ Cụ Hồ… Người dân theo Cụ Hồ, theo Đảng”.
“Ôi lòng Bác vậy cứ thương ta/ Thương cuộc đời chung thương cỏ hoa...”. – Tố Hữu. |
Trước năm 1969, các tầng lớp tiểu thương, dân nghèo thành thị đã liên tục đấu tranh, chống tăng thuế, chống bắt lính, chống khủng bố… Giữa lúc phong trào đấu tranh đang lên cao, Bác Hồ kính yêu của chúng ta vĩnh viễn đi xa. Niềm đau thương mất mát lan truyền khắp đất nước. Ở Thừa Thiên Huế, nơi từng in dấu chân Người thời niên thiếu, người dân bất chấp sự cấm đoán gắt gao của chính quyền VNCH, đã lập bàn thờ, các chùa tổ chức cầu siêu, phong trào “Đau thương nhớ Bác” diễn ra khắp trong tỉnh. Với niềm tiếc thương vô hạn, người dân nới đây đã thể hiện tình cảm của mình bằng những việc làm, hành động cụ thể “Biến đau thương thành hành động cách mạng”, phong trào đấu tranh dâng lên mạnh mẽ. Tại chợ Đông Ba, các tiểu thương đã chọn hình thức truy điệu và để tang Bác bằng dải quai nón màu đen, mặc áo dài, áo bà ba đen. Tại quầy vải, các súc vải đều được thắt thêm một dải nơ làm khăn tang, biết Bác Hồ thường cắm hoa huệ trắng trên bàn làm việc của Người, bà Hà Thị Mừng, một chủ cửa hàng vải đã cắm một bình hoa huệ trắng, thắt dải bằng màu tím chưng tại nơi trang trọng để tang Bác.
H1 giải nơ màu tím và H2 chiếc quai nón màu đen, của tiểu thương chợ Đông Ba để tang Chủ tịch Hồ Chí Minh trong thời ký đất nước còn chia cắt. |
Từ năm 1969-1970, được sự ủng hộ của phong trào đấu tranh đô thị miền Nam, đồng hành cùng phong trào sinh viên, học sinh, chị em tiểu thương chợ Đông Ba đã nhiều lần mặc áo dài đen, đội trên đầu chiếc nón có dải quai đen xuống đường đấu tranh nếu cao khẩu hiệu “Chủ tịch Hồ Chí Minh muôn năm”, “Việt Nam độc lập, dân chủ, thống nhất muôn năm…” góp phần tích cực vào phong trào đấu tranh đô thị tại Huế. Trải qua tháng năm, màu vải đã bạc, đã sờn, nhưng những kỷ vật về một thời đau thương vẫn được các chị gìn giữ nâng niu và trân trọng trao lại để trưng bày tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế.
Bảo tàng Hồ Chí Minh, địa chỉ: 7 Lê Lợi, Vĩnh Ninh, Thành phố Huế, Thừa Thiên Huế |
Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế sau 40 năm ra đời, phát triển đang lưu giữ và phát huy giá trị gần 20 ngàn tư liệu, hiện vật, trong đó có nhiều tư liệu, hiện vật quý gắn với thân thế - sự nghiệp của Chủ tích Hồ Chí Minh; tình cảm Chủ tích Hồ Chí Minh với mảnh đất, con người Thừa Thiên Huế và tình cảm của nhân dân Thừa Thiên Huế đối với Người.
Dâng hương tại khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại làng Dương Nỗ |
Trong chuyến công tác về với sông Hương, với sự giúp đỡ nhiệt tình của các anh chi em làm công tác nghiên cứu, bảo tồn, bảo tàng tại Bảo tang Hồ Chí Minh Thừa Thiên Huế. Đoàn công tác của Tạp chí Sức khỏe và Môi trường đã cảm nhân một cách sâu sắc về những tình cảm mà người dân xứ Huế đối với Bác Hồ, về những tình cảm hết sức đặc biệt mà Bác Hồ đã dành cho nhân dân tại mảnh đất nơi người đặt những bước chân đầu tiên, là mạch nguồn cách mạng để từ đó người thanh niên Nguyễn Tất Thành bắt đầu một hành trình vạn dặm, khai sinh ra nước Việt Nam DCCH.
Vào những ngày giữa tháng năm này, từ sông Hương chúng con xin được cất cao lời ca, hòa cùng đồng bào cả nước, ngợi ca Chủ tịch Hồ Chí Minh. Xin nguyện noi theo tấm gương sáng, đạo đức, tư tưởng của Người trong công tác, cũng như trong đời sống của mỗi cá nhân.