Trái Đất nóng lên: Nhanh hơn, mạnh hơn và đều khắp

Nhờ một phân tích cực kỳ có hệ thống, các nhà nghiên cứu đã sử dụng dữ liệu nhiệt độ được tổng hợp từ gần 700 chỉ số: vòng cây, lõi băng, trầm tích và san hô, và nhiệt kế hiện đại... đã phác họa lại được 2000 năm biến đổi nhiệt độ trên quy mô hành tinh. Các nhà nghiên cứu đã thấy rằng hiện tượng Trái Đất nóng lên hiện nay là điều chưa từng thấy không chỉ về cường độ và tốc độ, mà còn do tính chất phổ quát của nó. Quả đúng là cũng có một số giai đoạn nóng lên hay lạnh đi trong khoảng thời gian từ năm 1 cho đến cuộc thời kỳ tiền công nghiệp, nhưng chưa bao giờ hiện tượng nóng lên lại ảnh hưởng đồng thời đến tất cả các khu vực trên hành tinh.

Hai nghiên cứu riêng biệt phân tích 2.000 năm xu hướng trong lịch sử khí hậu gần đây của hành tinh chúng ta.

Nghiên cứu đầu tiên, được công bố trên tạp chí Nature, cho thấy trong "Kỷ băng hà nhỏ" (từ năm 1300 đến năm 1850), mặc dù trời lạnh bất thường ở châu Âu và Mỹ trong nhiều thế kỷ song nó không lạnh ở khắp mọi nơi trên hành tinh. "Khi chúng ta quay trở lại quá khứ, chúng ta tìm thấy các hiện tượng khu vực, nhưng không có gì là toàn cầu" – ông Nathan Steiger thuộc Đại học Columbia ở New York nhận định. "Trong khi đó, sự nóng lên xảy ra ở toàn cầu. 98% toàn cầu nóng lên sau cuộc cách mạng công nghiệp" – ông nói thêm.

Nghiên cứu thứ hai trên tạp chí Nature Geoscience xem xét sự thay đổi nhiệt độ trung bình trong khoảng thời gian ngắn, khoảng vài thập kỷ. Kết luận của họ rất rõ ràng: Không có thời điểm nào kể từ đầu kỷ nguyên của chúng ta, nhiệt độ tăng nhanh và đều đặn như vào cuối thế kỷ XX: thời kỳ hậu chiến, sản xuất - được thúc đẩy bởi nhiên liệu hóa thạch - và tiêu thụ đạt mức chưa từng thấy. Kết quả này "làm nổi bật bản chất bất thường của hiện tượng biến đổi khí hậu hiện nay" – ông Raphael Neukom thuộc Đại học Bern ở Thụy Sĩ, đồng tác giả của nghiên cứu, cho biết.

Thế giới trải qua một tháng 6 nóng nhất trong vòng 140 năm; Châu Âu đang vật lộn với mùa Hè nóng nhất trong lịch sử; Gần 200 triệu người Mỹ đối mặt với đợt nắng “thiêu đốt”...

Suốt 1 tháng nay, nắng nóng đỉnh điểm với những mốc nhiệt liên tục phá kỷ lục đã trở thành câu chuyện toàn cầu, không phân biệt đó là khu vực nhiệt đới hay hàn đới, nước giàu hay nước nghèo... Sức nóng của “quả bom” biến đổi khí hậu đã lan tới mọi ngóc ngách, gây hậu quả tàn khốc đối với nhiều lĩnh vực kinh tế cũng như ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân thế giới.

Mùa Hè ở châu Âu giờ đây không chỉ là ngày nhiệt độ cao hơn mức trung bình, mà người dân phải gồng mình chống chọi với những đợt nắng nóng gay gắt liên tiếp và kéo dài. Trong vòng chưa đầy 1 tháng nay, toàn châu Âu phải hứng chịu 2 đợt nắng nóng cực điểm, và các chuyên gia nói rằng đây chưa phải đợt cuối cùng của mùa Hè này.

Các chuyên gia khí tượng học cũng cảnh báo rằng những đợt nắng nóng tàn khốc có thể là xu hướng cho mùa Hè châu Âu năm nay. Viện Nghiên cứu Grantham về biến đổi khí hậu và môi trường tại Đại học Kinh tế và Khoa học chính trị London cho rằng đã đến lúc châu Âu phải đặt tên cho các đợt nóng, giống như đặt tên cho các cơn bão, để cảnh báo người dân về mối nguy hiểm.

Không chỉ châu Âu, mà châu Phi, khu vực Hawaii, Mỹ và Nam Mỹ, Đông Á và Tây Canada cũng ghi nhận mức nhiệt độ trong tháng 6 cao nhất trong lịch sử. Gần 1 tuần trước, khoảng 200 triệu người dân Mỹ “quay cuồng” trong đợt nắng nóng kỷ lục. Thành phố New York đã phải ban bố tình trạng khẩn cấp trong bối cảnh nhiệt độ cao khoảng 40 độ C, có nơi lên tới 46 độ C, thiêu đốt các thành phố lớn từ Bờ Đông đến bờ Tây và Trung Tây. Đặc biệt, Anchorage thành phố lớn nhất tại bang Alaska của Mỹ, nơi vốn được coi là "hộp băng" với thời gian dài lạnh giá, đã trải qua những ngày tháng Bảy nóng chưa từng có với nhiệt độ cao hơn khoảng 15 độ C so với trung bình, lên tới 32,2 độ C.

Ngay Ấn Độ, quốc gia đã quen với thời tiết khắc nghiệt, cũng đang trải qua đợt nắng nóng như thiêu đốt kéo dài nhất trong lịch sử tại nước này, tới nay đã hơn 30 ngày liên tục, với nhiệt độ tại miền Bắc và miền Trung vượt 50 độ C.

Nhiệt độ tại nhiều nước tăng cao, phá kỷ lục mọi thời đại, ngoài việc khiến nhiều người thiệt mạng và suy giảm sức khỏe, thì những tổn thất kinh tế và xã hội đang để lại hệ lụy lâu dài. Tại châu Âu, hàng nghìn ha rừng đã bị thiêu rụi khi cháy rừng bùng phát. Riêng tại vùng Catalonia, Tây Ban Nha, vụ cháy rừng khủng khiếp nhất trong 20 năm qua đang tàn phá diện tích lên tới khoảng 20.000ha.

Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên quốc tế (WWF) cảnh báo rằng các vụ “siêu” hoả hoạn lan truyền nhanh khắp châu Âu khi sóng nhiệt và hạn hán diễn biến phức tạp do biến đổi khí hậu. Thiệt hại do cháy rừng gây ra không chỉ nằm ở vấn đề kinh tế, mà góc độ môi trường cũng hết sức đáng ngại, khi nguy cơ ô nhiễm khói bụi lan đến các thành phố, ảnh hưởng sức khỏe của người dân.

Nắng nóng đi kèm với hạn hán cũng đang trở thành “kẻ thù” của ngành nông nghiệp, sản lượng nông nghiệp châu Âu năm 2019 được dự báo sẽ sụt giảm. Tăng trưởng kinh tế châu Âu cũng bị tác động, không chỉ vì ngành nông nghiệp, mà các dòng sông cạn nước cũng tác động đến khả năng chuyên chở nguyên vật liệu cũng như hàng hóa bằng đường thủy, phương tiện được cho là có công suất lớn nhất và chi phí rẻ nhất.

Chất lượng của cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống đường sá cũng đang chịu tác động lớn từ nhiệt độ cao. Với cái nóng thiêu đốt, mặt đường trải thảm nhựa trở nên mềm hơn, và nguy cơ xảy ra tai nạn khi các xe di chuyển với tốc độ cao là rất lớn.

Các nước cũng đã áp dụng nhiều giải pháp để đối phó với tình hình thời tiết khắc nghiệt và khắc phục hậu quả do nắng nóng gây ra. Chính quyền nhiều nước triển khai kế hoạch bảo đảm sức khỏe cho người dân, ban hành các hướng dẫn nhằm trang bị kiến thức nâng cao ý thức, giúp người dân tự bảo vệ mình trong những ngày nắng nóng. Các bệnh viện được đặt trong tình trạng sẵn sàng điều trị các trường hợp như mất nước, say nắng, sốc nhiệt và các triệu chứng khác do nắng nóng gây ra.

Ở Pháp, trong đợt nắng nóng tháng 6, khoảng 4.000 trường học đã đóng cửa để đề phòng rủi ro cho học sinh, kỳ thi tốt nghiệp trung học cơ sở cũng được hoãn cho tới khi nắng nóng dịu bớt. Các hoạt động giao thông cũng được hạn chế để đề phòng gia tăng ô nhiễm không khí trong những ngày nắng nóng. Do việc phải đối phó với những cơn nắng nóng càng lúc càng nhiều, nhiều thành phố lớn đã quan tâm đến việc trồng những “khu rừng đô thị” để làm giảm bớt sức nóng. Một trong những ưu điểm của giải pháp trồng thêm cây xanh là giúp giảm bớt việc dùng máy lạnh, rất có hại cho khí quyển.

Trong một bài xã luận, tờ Libération cho rằng, trong cuộc đấu tranh chống biến đổi khí hậu, vai trò của các cấp địa phương cũng quan trọng, và đã đến lúc "các đại biểu dân cử địa phương đặt một ít đất, cành, lá, tóm lại là chất xanh, ở trung tâm các thành phố của chúng ta ".

Tại Đức, Thủ tướng Angela Markel tuyên bố chính phủ sẽ áp dụng chương trình để các thành phố, thị trấn xanh hơn, giúp nông dân vượt qua các đợt hạn hán. Đặc biệt, dự án “Thành phố Bọt biển” với mục tiêu làm mát đô thị vào mùa Hè và làm giảm tình trạng ngập lụt trong nội đô khi có mưa, bão nhằm thích ứng với tình trạng biến đổi khí hậu, đã bắt đầu được triển khai. Trồng thêm nhiều cây xanh để cung cấp bóng mát cho các vỉa hè; phủ xanh tất cả các mái nhà bằng cỏ và rêu, sơn các tòa nhà bằng màu sơn sáng màu để chúng phản chiếu thay vì hấp thụ ánh sáng; trải lên bề mặt các tuyến phố những lớp phủ ngăn nhiệt để nhựa đường không bị chảy ra vào những ngày nắng nóng... là những điểm nổi bật của dự án này.

Ủy ban châu Âu (EC) ngày 25/7 đã công bố chính sách hỗ trợ bổ sung cho nông dân đang đối mặt với nạn hạn hán do nắng nóng hoành hành. EC cũng đã thành lập phi đội chữa cháy đầu tiên thuộc hệ thống rescEU, với khoảng 20 máy bay trực thăng và máy bay chữa cháy để hỗ trợ các nước thành viên ứng phó với cháy rừng do nắng nóng.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới, năm 2019 được dự đoán là một trong những năm nóng nhất. Tổ chức này cũng cho biết đợt nắng nóng ở châu Âu là một diễn biến hoàn toàn phù hợp với các hậu quả của tình trạng biến đổi khí hậu do khí thải gây hiệu ứng nhà kính.

Các chuyên gia đều nhận định rằng việc thải ra bầu khí quyền lượng lớn CO2 như hiện nay sẽ khiến hành tinh của chúng ta không còn là nơi con người có thể sinh sống. Điều đó một lần nữa gióng lên hồi chuông về tình trạng biến đổi khí hậu.

Hãng tư vấn Astérès chẳng hạn đã ước tính rằng việc tăng 10% không gian xanh tại các thành phố sẽ giúp giảm được 94 triệu euro chi phí y tế nhờ giảm được các trường hợp hen suyễn và tăng huyết áp. Trong khi đó, đánh giá của Ngân hàng Canada TD, dựa trên số lượng cây có ở thành phố Toronto của Canaada còn rõ ràng hơn nữa. Khi đầu tư 1 đô la vào một trong những công việc liên quan đến cây cối trong thành phố (mua, trồng, bảo trì), thì món tiền thu về được ước tính là từ 1,35 đến 3,50 đô la.

Linh Đức