Đài Loan: Điển hình về việc tái chế rác thải

(SK&MT) - Đài Loan hiện nổi tiếng toàn cầu về tái chế rác thải khi tỷ lệ tái chế rác ở nước này đã đạt đến 55% trong năm 2015, đưa hòn đảo với 23,5 triệu dân này lên ngang hàng với các nước tái chế rác thải nổi tiếng khác như Áo, Đức và Hàn Quốc. Con số này cũng cao hơn mức 35% tái chế của Mỹ.

Từ đầu năm 1998, EPA đã thực hiện Chương trình “Kế hoạch tái chế tại nguồn 4 trong 1 bao gồm: Thực hiện tái chế bằng cách tích hợp các yếu tố cộng đồng dân cư, thiết lập các tổ chức tái chế dựa vào cộng đồng dân cư; Các công ty tái chế thu gom và tái chế các loại rác thải; Chính quyền địa phương phân chia và hướng dẫn loại rác thải tái chế, sau đó, thu thập và gửi tới công ty tái chế; Quỹ tái chế nhằm thực hiện tái chế và giảm thiểu rác thải. Chương trình thực hiện đã tăng được tỷ lệ tái chế chất thải trên toàn lãnh thổ.

Chương trình phân loại và tái chế rác thải không dừng lại ở đó, năm 2001, Chính phủ Đài Loan quyết định thực hiện Chương trình khuyến khích tái chế rác thải nhà bếp. Rác thải nhà bếp được thực hiện phân thành 2 nguồn: Rác thải có thể sử dụng làm thức ăn cho gia súc; Rác thải được thu gom để sản xuất phân vi sinh. Giai đoạn đầu của Chương trình được thực hiện tại 7 thành phố và 10 tỉnh.

Năm 2002, sau khi thực hiện thành công Chương trình tái chế rác thải tập trung vào rác thải nhà bếp, EPA đã bước đầu thực hiện đạo luật về tái chế, tái sử dụng tại nguồn các loại rác thải như: Túi nilông, các loại cốc, đĩa, thìa, đũa dùng 1 lần. Sau 4 năm thực hiện và áp dụng Chương trình, đến tháng 7/2006, EPA yêu cầu các cơ quan Chính phủ ngừng sử dụng đồ dùng một lần và đến tháng 9/2006 lệnh cấm này được thực hiện trên toàn bộ các trường học. Từ tháng 7/2007, cốc giấy không được phép sử dụng trong các cơ quan chính phủ và trường học. Từ tháng 5/2011 các chuỗi cửa hàng tiện lợi, cửa hàng ăn nhanh, chuỗi cửa hàng nước uống đã thực hiện giảm giá cho những khách hàng dùng cốc cá nhân hoặc sử dụng các biện pháp khuyến khích tái sử dụng cốc uống bằng việc tích điểm. Các hệ thống siêu thị không cung cấp túi nilông miễn phí cho khách hàng, mỗi lần khách hàng yêu cầu túi nilông thì phải trả 2 TW$/ túi (tương đương 1.400 VND/túi), hệ thống siêu thị khuyến khích khách hàng đưa túi cá nhân đi mua sắm.

Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia đã bước đầu thực hiện nguyên tắc “không rác thải”. Năm 2003, EPA đã trình Chính phủ bản báo cáo và đề xuất đẩy mạnh thực hiện nguyên tắc “không rác thải” và khởi động thực hiện chính sách “Giảm thiểu chất thải tối thiểu và phục hồi nguồn tài nguyên” thúc đẩy xản xuất, tiêu dùng xanh, tài chế, tái sử dụng…, đây là những biện pháp nhằm tiến tới mục tiêu “không rác thải”.

Năm 2005, Đài Loan thực hiện chiến dịch phân bổ thùng phân loại rác thải. Trường hợp không thực hiện các nguyên tắc phân loại rác thải, mỗi cá nhân phải chịu hình phạt: Cảnh cáo đối với hành vi vi phạm đầu tiên; Phạt hành chính 1.200 NT$ (tương đương 840.000 VND) đối với lần vi phạm thứ 2.

Năm 2006, EPA giới thiệu chương trình “Hạn chế bao bì để thu hẹp kích cỡ của những hộp gói đĩa CD và những hộp gói quà. Từ tháng 7/2006, sự tối giản, hạn chế kích thước cũng được áp dụng tại một số nhà máy, xưởng thực phẩm….

Đầu năm 2007, EPA thực hiện chiến dịch quản lý rác thải điện tử. Để thực hiện chương trình, Chính phủ đã hạn chế sản xuất, nhập khẩu và bán hàng loại pin mangan-kẽm và mangan kiềm có chứa hơn 5 ppm thủy ngân. EPA và ngành công nghệ truyền thông đã ký bản ghi nhớ hợp tác về tái chế những thiết bị thải bỏ của ngành công nghệ di động vào tháng 12/2009, từ tháng 1/2010, hơn 2.000 doanh nghiệp truyền thông di động đã thực hiện tái chế lại các máy di động và các phụ kiện kèm theo.

Đài Loan hiện có một chiến lược toàn diện nhằm tạo thuận lợi cho người dân trong việc phân loại rác thải và tài chế rác, đồng thời cũng có nhưng chế tài nghiêm khắc đối với người vi phạm. Trường hợp những người dân cố tình vi phạm, như phân loại rác sai hoặc vứt rác bừa bãi sẽ bị xử phạt nghiêm khắc, như bị phạt tiền vào khoảng 184 USD cho mỗi lần vi phạm hoặc bị công khai chỉ trích trên các phương tiện truyền thông.

Một yếu tố nữa góp phần làm nên thành công của ngành tái chế rác tại Đài Loan là sự tài trợ của những nhà sản xuất hoặc kinh doanh sản phẩm tài chế, như các công ty nước ngọt có sử dụng nguyên liệu nhựa tái chế PET để đóng chai. Nguồn tài chính tài trợ này cũng góp phần trợ cấp cho những người bị ảnh hưởng từ ngành tái chế rác thải, như những người nhặt rác rong hay những hộ gia đình lấy thức ăn thừa để chăn nuôi lợn.

Dẫu vậy, chương trình tái chế của Đài Loan mới áp dụng hiệu quả tại các vùng đô thị như Đài Bắc với 67% hay Đài Bắc mới với 63,5%. Trong khi những vùng hẻo lánh, nông thôn có ít nguồn hỗ trợ tài chính hơn và có tỷ lệ tái chế cũng thấp hơn. Thêm vào đó, nguồn thu từ việc bán túi rác không tái chế không đủ bù đắp cho ngân sách chương trình tái chế rác thải và chính quyền Đài Loan buộc phải trợ cấp thêm.

Dù gặp một số khó khăn nhưng rõ ràng việc mạnh tay thúc đẩy tái chế rác thải đã đem lại hiệu quả cho Đài Loan. Hiện tượng vứt rác bừa bãi ngày càng giảm và môi trường tại đây dần được cải thiện. Ngày nay, luật pháp Đài Loan quy định người dân phải phân rác thải thành 3 loại là rác thường (có thể bị phân hủy), rác có thể tái chế và rác thải nhà bếp. Thậm chí, thành phố Đài Bắc còn phân loại thêm rác thô (dùng cho phân bón) và rác thực phẩm đã qua chế biến (dùng làm thức ăn cho lợn). Hiện nay, nhiều khu vực dân cư tại Đài Loan đã lắp camera nhằm đảm bảo các hộ dân thực hiện đúng quy trình phân loại rác thải. Những người vi phạm lần đầu sẽ được nhắc nhở bằng thông báo, nếu tái diễn thì họ sẽ bị phạt. Từ năm 2012, các camera an ninh tại Đài Loan đã bắt được hơn 56.000 vụ vi phạm về xử lý rác. Chính phủ cũng khuyến khích người dân tố cáo khi tặng 50% phí phạt cho người tố giác.

Do chính quyền có những động thái tích cực nhằm cải thiện môi trường, đã nhận được sự đồng tình cũng như giúp đỡ từ người dân. Các tổ chức xã hội như Tzu Chi Foundation dã tự động tổ chức hơn 4.500 trạm rác tài chế trên toàn Đài Loan và kêu gọi các cựu binh và người già tham gia lao động tình nguyện. Trưởng dự án môi trường của tổ chức Tzu Chi, ông Jong-Yan Leou cho biết nhóm đã thu thập và xử lý được khoảng 100.000 tấn rác thải tái chế trong năm 2015, chiếm 3% tổng số rác tái chế tại Đài Loan. Nguồn tiền thu được từ công việc này được dùng để giúp đỡ những người vô gia cư và đầu tư lại cho các trạm tái chế rác của nhóm.

Linh Đức