Thay đổi ngành nông nghiệp để giữ Trái đất bớt nóng lên

Theo bản báo cáocon người phải chịu trách nhiệm trực tiếp về tình trạng đất đai bị thoái hóa. Con người sử dụng hơn 70% diện tích mặt đất không bị băng bao phủ, trong khi đó khoảng 1/4 diện tích này bị thoái hóa vì hoạt động nông nghiệp, lâm nghiệp để nuôi sống dân số ngày càng đông. Hoạt động này làm tăng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, tác động đến hệ sinh thái và sự đa dạng sinh học.

An ninh lương thực của nhân loại còn bị tác động vì tình trạng Trái đất nóng lên. Các đợt nắng nóng, thời tiết cực đoan đã làm giảm sản lượng nông nghiệp, gây mất mùa. Theo báo cáo, nếu nhiệt độ Trái đất tăng thêm 2°C, việc bảo đảm nguồn lương thực cho nhân loại trở thành vấn đề “vô cùng cấp bách”: phụ nữ, trẻ em, người già, và người nghèo sẽ là những nạn nhân đầu tiên.

Ngoài ra, vẫn theo báo cáo, trong giai đoạn từ 2007 đến 2016, ngành nông nghiệp, khai thác rừng và nhiều hoạt động khác liên quan đến việc sử dụng đất đai đã thải ra khoảng 23% tổng lượng khí gây hiệu ứng nhà kính liên quan đến hoạt động của con người; riêng ngành công nghiệp chế biến thực phẩm chiếm khoảng 37%.

Tuy nhiên, các nhà khoa học cũng để ngỏ một tia sáng le lói cuối đường hầm. Chìa khóa của giải pháp “nằm trong mâm cơm của chúng ta và trong các trại chăn nuôi”, với việc thay đổi một cách căn bản và bền vững toàn bộ lối ăn uống và hệ thống sản xuất nông nghiệp.

Các chuyên gia của IPCC khuyến cáo cần có những mô hình mới để hạn chế mức tăng nhiệt độ ở 1,5°C hoặc dưới 2°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Các biện pháp được đưa ra là thay đổi cách sử dụng đất đai, hạn chế phá rừng, tái tạo rừng, sử dụng năng lượng sinh học…

Về phía người tiêu dùng, cần phải tránh lãng phí thực phẩm. Dù không khuyên ngừng ăn thịt, nhưng các chuyên gia của IPCC khuyến cáo mọi người nên thay đổi chế độ ăn uống...

Bình luận về báo cáo của IPCC, báo Libération của Pháp viết: Báo cáo của IPCCvề đất đai lần này đã phơi bày một bức tranh đen tối về tình trạng của hành tinh chúng ta, do các hoạt động của con người, tương tự như bản báo cáo gây chấn động về Khí hậu hồi năm ngoái.

Bài báo viết tiếp: Vấn đề thực phẩm nằm ở trung tâm của cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, bởi thực phẩm là một trong những nguyên nhân cơ bản (của việc Trái đất bị hâm nóng)… Nông nghiệp chiếm đến 30% khí thải gây hiệu ứng nhà kính và 40% đất đai toàn cầu. Tỉ lệ này dự kiến sẽ còn tăng lên, cùng với việc mức sống tại một số quốc gia được cải thiện. Mặt khác, nông nghiệp cũng phải gánh chịu nhiều hậu quả nặng nề của biến đổi khí hậu. Cụ thể là nhiệt độ Trái đất cứ tăng thêm 1°C, năng suất lúa mì giảm 6%, lúa giảm 3%, ngô 7%... Chưa kể đến suy giảm về nhiều vi chất quan trọng trong thực phẩm, đặc biệt là sắt và kẽm do nồng độ khí CO2 ngày càng đậm đặc trong không khí.

Theo Libération, nền nông nghiệp có thể được tổ chức khác đi, một cách hiệu quả hơn để đáp ứng đòi hỏi mới. Vấn đề quyết định là thay đổi quan niệm, thay đổi thói quen. Cụ thể là việc khuyến khích tiêu thụ các thực phẩm được sản xuất tại chỗ sẽ kích thích nông nghiệp địa phương, trong nước phát triển. Mọi người sẽ ăn các món ăn chứa ít thịt hơn, nhưng lại giầu dinh dưỡng hơn, đa dạng hơn. Sẽ có nhiều người làm nông hơn, nhà nông sẽ được trả công cao hơn, do hình thành các mạng lưới tiêu thụ trực tiếp, nhà nông không bị ép giá vì giá cả lên xuống bất thường của thị trường.

Cùng chủ đề này, Nhật báo Le Figaro có bài phỏng vấn nhà nông học Marc Dufumier, trong đó nhà nông học đặc biệt nhấn mạnh việc người Pháp ăn nhiều loại đậu, cung cấp protein thay thế cho đạm động vật, có tác động quý báu về nhiều mặt. Tác dụng thứ nhất là giảm tiêu thịt sẽ khiến rừng ở các nơi khác trên thế giới không bị hủy hoại để có đất làm nơi chăn thả gia súc, trồng cây làm thức ăn cho gia súc. Thứ hai vì phân của các loại gia súc này thải ra nhiều chất oxyde nitreux làm đất đai suy kiệt và làm axit hóa đại dương. Lý do thứ ba là để có đất đai dành để nuôi các loại gia súc này, người ta buộc phải phá rừng, vốn là những “giếng” hấp thụ khí CO2.

Để hãm lại đà khí hậu bị hâm nóng, Le Figaro chú ý đến một sáng kiến được nhắc nhiều trong thời gian gần đây: Trồng rừng ồ ạt để giảm mạnh khí CO2 trong bầu không khí, dự kiến khoảng 900 triệu hecta (thêm vào 2,8 tỷ hecta hiện có).

Vấn đề là giải pháp này có khả thi không ? Tìm đất ở đầu để trồng rừng ? Nhóm các khoa học gia của FAO liệt kê danh sách 6 quốc gia có nhiều tiềm năng nhất: Nga (151 triệu hecta), Mỹ (103 triệu hecta), Canada (78), Australia(58), Brazil (50), Trung Quốc (40). Và châu Âu khoảng 38 triệu hecta. Đây là các vùng đất khô cằn, mà việc trồng rừng, sẽ vừa giúp hút bớt CO2, vừa cải thiện chất lượng đất. Trong hiện tại, gần một nửa các nước trên thế giới mới chỉ cam kết phát triển khoảng 50% lượng đất có thể dùng để trồng rừng mới.

Tuy nhiên, nhiều nhà nghiên cứu cũng nhấn mạnh đến việc trồng rừng hoàn toàn không hề là giải pháp thay thế cho việc giảm và hướng đến chấm dứt tiêu thụ năng lượng hóa thạch. Đây mới là giải pháp căn bản để duy trì sự ổn định của Khí hậu trên Trái đất.

Bản báo cáo được nhóm chuyên gia của IPCC soạn thảo trong khuôn khổ chuẩn bị Hội nghị về biến đổi khí hậu COP 25 tại Chilê vào tháng 12/2019, nhằm tìm ra những biện pháp để thực hiện thỏa thuận khí hậu Paris 2015.

Linh Đức