Nhiều nước tiến tới xóa bỏ nhiệt điện chạy than do gây ô nhiễm

SK&MT - Càng ngày, thế giới càng tỉnh thức về việc các nhà máy nhiệt điện chạy than là một nguồn gây ô nhiễm bầu không khí, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người và từng bước tiến tới ngừng xây dựng, đóng cửa các nhà máy điện chạy than.

Mới nhất, ngày 15/5, tân Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in đã ra lệnh tạm thời đóng cửa 8 nhà máy nhiệt điện cũ trong nỗ lực nhằm làm giảm ô nhiễm môi trường.Theo kế hoạch, Chính phủ mới của Hàn Quốc sẽ đóng cửa 8 nhà máy nhiệt điện cũ riêng tháng 6 năm nay và tạm dừng vận hành các nhà máy này từ tháng 3 đến tháng 6/2018 khi nhu cầu về điện tương đối thấp.

Ô nhiễm môi trường do nhiệt điện chạy bằng than ngày càng nghiêm trọng

Trong nhiệm kỳ 5 năm của Tổng thống Moon Jae-in, Hàn Quốc dự kiến sẽ xóa bỏ 10 nhà máy nhiệt điện trên 30 năm tuổi.Đây là một trong những cam kết tranh cử của Tổng thống Moon Jae-in bên cạnh các cam kết sẽ không vận hành các nhà máy nhiệt điện vào mùa Xuân, từ tháng 3 đến tháng 5, cũng như xem xét lại chủ trương xây dựng thêm các nhà máy nhiệt điện.

Hiện có tổng số 59 nhà máy nhiệt điện đang hoạt động trên lãnh thổ Hàn Quốc.

Không chỉ Hàn Quốc, nhiều nước đã giảm thiểu các nhà máy nhiệt điện chạy than.Việc các nhà dự án xây dựng nhà máy nhiệt điện than trên toàn cầu đã giảm gần phân nửa trong năm 2016 được đánh giá một tín hiệu lạc quan trong cuộc chiến với biến đổi khí hậu.Từ năm 2014 đến nay, nhiều quốc gia đã có chủ trương giảm dần hoặc chấm dứt các nhà máy nhiệt điện than. Trong những năm vừa qua, số lượng dự án nhiệt điện than đóng băng nhiều hơn số lượng khởi công. Việc đóng cửa nhà máy nhiệt điện than đang diễn ra với một tốc độ chưa từng có.Bên cạnh giảm xây mới các nhà máy nhiệt điện than trong quy hoạch, thập kỷ vừa qua cũng chứng kiến số lượng nhà máy cũ bị đóng cửa tăng nhanh qua các năm, cắt giảm 36.667MW vào năm 2015 và 27.041MW vào năm 2016.

Hãng tin BBC cuối tháng 3 vừa qua dẫn báo cáo Boom and Bust 2017 do một số nhóm vận động xanh công bố cho biết số dự án xây dựng các nhà máy nhiệt điện than trên thế giới đã giảm 48% trong năm qua trong khi lượng dự án khởi công xây mới giảm 62%. Nguyên nhân dẫn đến sự sụt giảm này phần lớn là do những thay đổi chính sách cũng như điều kiện kinh tế tại Ấn Độ và Trung Quốc, hai nước sản xuất nhiệt điện từ than đá lớn nhất thế giới.

Tờ The Guardian của Anh nhận định sự sụt giảm nhà máy nhiệt điện than đá ở Trung Quốc chủ yếu là nhờ chính sách của chính phủ nước này trong việc làm sạch bầu không khí đang bị ô nhiễm, đồng thời khuyến khích năng lượng sạch. Chính sách này chưa hề có dấu hiệu dừng lại khi cuối tuần trước, Bắc Kinh đã đóng cửa nhà máy nhiệt điện than cuối cùng.Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA), lượng than tiêu thụ của Trung Quốc giảm từ năm 2012. Trong thời gian tới, nhiệt điện đốt than ở Trung Quốc được dự báo cũng sẽ giảm, nhất là khi tốc độ tăng trưởng kinh tế của quốc gia này đang chậm lại và tình trạng ô nhiễm không khí tại các thành phố lớn ở nước này đang trở nên rất nghiêm trọng. Gần đây, Chính phủ Trung Quốc đã quyết định dừng xây dựng 30 nhà máy nhiệt điện than với tổng công suất 17GW.

Trong khi đó, tại Ấn Độ, nhu cầu tiêu thụ điện đã giảm so với dự kiến, các dự án năng lượng tái tạo được lắp đặt nhanh chóng đã khiến ngành than đá ít có cơ hội phát triển.Quốc gia này cũng đang trong giai đoạn giảm phát triển điện than, chủ yếu do các ngân hàng hoặc các tổ chức tài chính khác lưỡng lự trong việc cung cấp tài chính cho các dự án điện than. Hiện tại, 13 dự án điện than đang tạm ngừng, có tổng công suất 13GW.

Trung Quốc và Ấn Độ đang chiếm tới 86% dự án xây dựng điện than toàn cầu từ năm 2006-2016, vì vậy chuyển biến giảm nhiệt điện than ở hai nước này có tác động lớn tới toàn cầu.

Trong khi đó ở các nước phát triển, đoạn tuyệt với than đá đã được cam kết từ lâu nay và đang có xu hướng được thúc đẩy mạnh hơn. Pháp thông báo đến năm 2023 sẽ không đốt than để sản xuất điện. Anh, Canada năm ngoái cũng đã thông báo từ bỏ than đá.

Tại Mỹ, điện than đã giảm từ 50% năm 2006 xuống dưới 30% năm 2016. Chính phủ Mỹ đã quyết định đóng cửa dần các nhà máy nhiệt điện than trên toàn quốc từ năm 2009-2022. Theo đó, tính tới tháng 12/2015, đã có 189/236 nhà máy điện than bị hủy bỏ. Tiến trình đóng cửa nhà máy nhiệt điện than ở Mỹ có thể nhanh hơn kế hoạch và không dự kiến khôi phục loại hình phát điện gây ô nhiễm này.

Theo Hội nghị các bên tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu (COP21) tại Paris năm 2015, nếu muốn giảm mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính để giữ cho nhiệt độ trung bình toàn cầu không tăng hơn 2oC thì điều kiện bắt buộc là không một nhà máy nhiệt điện than mới nào được xây dựng.

Theo các ước tính, 1 trong 7 trường hợp tử vong sớm ở Trung Quốc là do ô nhiễm không khí. Vào mỗi đợt tình trạng ô nhiễm trở nên tồi tệ hơn, hàng nghìn người đã phải nhập viện, trong đó có nhiều người bị mắc các bệnh về hô hấp.Thủ phạm chính của tình trạng này, theo một nghiên cứu do trường Đại học Harvard dẫn đầu thực hiện và được công bố hồi đầu năm cũng như các nghiên cứu trước đó, là do ngành công nghiệp nặng như sản xuất thép, xi măng và nhất là những nhà máy nhiệt điện than.

Hồi tháng 1 vừa qua, Cơ quan quản lý năng lượng quốc gia Trung Quốc thông báo hủy 103 dự án xây dựng các nhà máy nhiệt điện than đã được quy hoạch hoặc đang trong quá trình xây dựng nhằm tránh những khoản đầu tư tốn kém cũng như dần đưa nước này khỏi phụ thuộc vào một trong những phương thức sản xuất điện gây ô nhiễm nhất này. Trong phát biểu tại phiên bế mạc kỳ họp Quốc hội Trung Quốc, Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cho biết trong năm 2017, Trung Quốc sẽ đóng cửa, dừng hoạt động hay dừng triển khai xây dựng thêm các nhà máy nhiệt điện than có tổng công suất 50 GW. Theo một số nguồn tin, đây là lần đầu tiên chính phủ Trung Quốc đưa con số về việc giảm công suất điện than, cho thấy đây sẽ là một trong những trọng tâm trong các cải cách kinh tế mà Trung Quốc sẽ thực hiện trong năm 2017.

Báo cáo của nhóm nghiên cứu thuộc Đại học Harvard cũng cho biết, đến năm 2030, ước tính số trường hợp tử vong sớm do ô nhiễm không khí do các nhà máy nhiệt điện than ở Trung Quốc là khoảng 9.000 người.

Còn tại Anh, theo tờ Independent, nhiều nhóm hoạt động vì môi trường hồi tháng 2 vừa qua đã mạnh mẽ lên tiếng phản đối kế hoạch trợ cấp 10 triệu bảng cho nhà máy điện Aberthaw ở xứ Wales. Nhà máy nhiệt điện than này giới thiệu họ là một trong những nhà máy nhiệt điện than hoạt động hiệu quả nhất ở Anh, cung cấp điện cho khoảng 1,5 triệu hộ gia đình mỗi năm.

Báo cáo của tổ chức Hòa bình xanh và Những người bạn của Trái Đất cho biết nhà máy nhiệt điện Aberthaw ở xứ Wales, một trong những nhà máy nhiệt điện than hoạt động hiệu quả nhất ở Anh, cung cấp điện cho khoảng 1,5 triệu hộ gia đình mỗi năm, là cơ sở công nghiệp phát thải lượng nito oxit cao thứ 3 ở khắp châu Âu. Báo cáo viết: “Hàng người người đã tử vong sớm do tình trạng ô nhiễm do nhà máy Aberthaw gây ra mỗi năm. Tình trạng ô nhiễm đó cũng đã khiến hoạt động sản xuất của xã hội bị tổn hại khi hàng chục nghìn người phải nghỉ ốm.Tình trạng ô nhiễm cũng chính là nguyên nhân gây ra các triệu chứng hen, viêm phế quản ở trẻ em, viêm phế quản mạn tính ở người lớn, hiện tượng trẻ sơ sinh nhẹ cân. Trong 45 năm kể từ khi nhà máy này bắt đầu hoạt động, chỉ riêng ô nhiễm từ nhà máy điện này đã có thể gây ra cái chết của hơn 3.000 người ở xứ Wales và 18.000 nếu tính cả Anh”.

Paul Massara, một chuyên gia về năng lượng, cho rằng sự gia tăng nhận thức về ô nhiễm không khí do than đá gây ra, tác động của các chính sách chống biến đổi khí hậu và sự cạnh tranh về giá cũng như tốc độ phát triển của các nguồn năng lượng tái tạo, đang khiến các nhà máy nhiệt điện than trở nên không còn được chú ý trước khi được xây dựng.

Theo báo cáo có tên “Gánh nặng bệnh tật do việc tăng phát thải từ nhà máy nhiệt điện than ở Đông Nam Á” do nhóm các nhà nghiên cứu của Harvard đứng đầu tiến hành, tình trạng ô nhiễm do các nhà máy nhiệt điện than ở khu vực hiện một trong những nguyên nhân dẫn tới các trường hợp tử vong của người dân, với khoảng 20.000 trường hợp tử vong sớm mỗi năm vì lý do này. Báo cáo nhấn mạnh, nhu cầu điện của khu vực Đông Nam Á đang tăng mạnh và dự kiến vào năm 2035 sẽ tăng 83% so với năm 2011. Phần lớn nhu cầu đó sẽ được lấp đầy bằng nhiệt điện than. Theo ước tính, nếu các dự án xây dựng nhà máy nhiệt điện than hiện có ở các nước Đông Nam Á được tiến hành theo kế hoạch thì con số sẽ tăng lên thành 70.000 trong 13 năm tới. Các nguyên nhân tử vong được dẫn chiếu chủ yếu là ung thư phổi, đột quỵ và các bệnh về hô hấp.

Cũng theo báo cáo này, Indonesia, Việt Nam và Myanmar sẽ là những nước bị ảnh hưởng nặng nhất. Trong đó, tình trạng ô nhiễm có liên quan đến than đá tại Indonesia dự kiến sẽ khiến 24.400 người thiệt mạng mỗi năm vào năm 2030. Con số này ở Việt Nam là 19.220 trường hợp và Myanmar là 4.030 ca tử vong.

Linh Đức