Sputnik-V: Sự thần tốc của nền y học Nga

Tuy nhiên, theo ông Repik, giá vaccine sẽ trở nên rẻ hơn khi số lượng sản xuất đạt quy mô công nghiệp đủ lớn.

Đến nay, đã có hàng loạt các nước từ Mỹ Latinh, Trung Đông, châu Á đặt hàng mua cả tỷ liều vaccine Sputnik V do Nga phát triển và đã được Bộ Y tế nước này chứng nhận ngày 11/8. Sự "thần tốc" mà nền y học của Nga vừa đạt được cho thấy rõ nỗ lực và quyết tâm của nước này trong việc nhanh chóng tìm ra một loại vaccine hiệu quả cho toàn cầu trong việc ngăn ngừa đại dịch Covid-19.

Xét nghiệm Covid-19 tại Nga.

Đơn hàng 1 tỷ liều vaccine từ 20 quốc gia mà Tổng thống Nga Putin xác nhận hôm 11/8, hay việc bản thân Tổng thống Philippines, Rodrigo Duterte đề nghị được tiêm vaccine của Nga chính là những ghi nhận đầu tiên đối với bước tiến lớn của xứ sở bạch dương trong cuộc chiến với Covid-19. Mới nhất, cả Brazil và Serbia cũng vừa tuyên bố sẵn sàng nhập khẩu vaccine của Nga.

Vaccine có tên gọi “Sputnik-V” do Viện nghiên cứu Gamaleya của Nga phát triển và đã bắt đầu đưa vào sản xuất đại trà tại nhà máy dược phẩm Binnopharm của tập đoàn AFK Sistema. Dự kiến sẽ có khoảng 599 triệu liều vaccine được sản xuất trong 12 tháng đầu tiên.

Vaccine phòng chống Covid-19 mới sẽ được tiêm miễn phí cho tất cả mọi người Nga, trong đó có các nhân viên y tế và một ứng dụng đặc biệt hiện đang được phát triển để cho phép công dân Nga xác nhận tình trạng sức khỏe của họ. Ứng dụng này sẽ cho phép theo dõi các tác dụng phụ có thể xảy ra với những người đã tiêm vaccine.

Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hiện có khoảng 200 vaccine đang được phát triển cho đại dịch COVID-19. Các loại vaccine này tập trung vào một số hướng phát triển chính, hay còn gọi là công nghệ vaccine: sử dụng virus được làm yếu, sử dụng véc-tơ virus, sử dụng protein virus và vật chất di truyền (RNA hoặc DNA).

Vaccine Sputnik V được phát triển dựa trên công nghệ véc-tơ virus. Đó là cùng một công nghệ mà họ đã sử dụng để phát triển vaccine cho Ebola và MERS trước đây.

Về cơ bản, vaccine dựa trên véc-tơ nghĩa là các nhà khoa học sẽ chọn một virus vô hại, trong trường hợp này là Adenovirus, một loại virus gây cảm lạnh thông thường. Họ loại bỏ gen lây nhiễm của nó để khiến virus này không thể gây bệnh. Sau đó, Adenovirus được cấy một chuỗi gen của virus SARS-CoV-2 đang gây ra đại dịch COVID-19. Đây là các gen sản sinh ra protein gai của SARS-CoV-2 hay lớp vỏ ngoài cùng mà nó dùng để tấn công tế bào. Các véc-tơ Adenovirus lúc này mang theo protein gai của SARS-CoV-2 được tiêm vào cơ thể người. Hệ miễn dịch của chúng ta sẽ nhận diện được các protein này, từ đó sinh ra các kháng thể chống lại chúng - trong khi bản thân Adenovirus không thể khiến chúng ta mắc bệnh. Và bởi cơ thể đã được đào tạo trước và có sẵn một "đội quân kháng thể" chống lại protein gai của SARS-CoV-2, khi chúng ta thực sự phơi nhiễm với virus này, cơ thể lúc này đã có thể tiêu diệt chúng và người tiêm vắc-xin sẽ miễn nhiễm với COVID-19.

Hướng phát triển vaccine COVID-19 sử dụng adenovirus đang được nhiều hãng dược phẩm ở nhiều nước trên thế giới theo đuổi. Có thể kể đến các hãng dược lớn như CanSino Biologics của Trung Quốc, AstraZeneca của Anh dưới sự hợp tác với Đại học Oxford, Johnson & Johnson của Mỹ hợp tác cùng Trường Y Harvard.

Sputnik V của Nga thực chất là hai loại vắc-xin khác nhau.

Ngoài ra còn một số công ty công nghệ sinh học nhỏ hơn cũng đang theo đuổi hướng phát triển vắc-xin này cho COVID-19 bao gồm ReiThera của Ý, Stabilitech BioPharma của Anh, ImmunityBio, Altimmune Intranasal và Vaxart của Mỹ.

Nhưng điểm chung của tất cả các vaccine dựa trên véc-tơ của Phương Tây, đó là họ chỉ sử dụng một adenovirus duy nhất để mang gen sinh protein gai virus SARS-CoV-2. Các nhà khoa học Nga ở Viện Nghiên cứu Gamaleya sử dụng tới hai.

Sputnik V của Nga thực chất là hai loại vaccine khác nhau, được tiêm cách nhau 21 ngày. Liều thứ nhất sử dụng véc-tơ là virus AD26 (cùng loại với vaccine đang được phát triển bởi Johnson & Johnson và Trường Y Harvard). Liều thứ hai là các véc-tơ Ad5 (cùng loại với vaccine đang được CanSino Biology phát triển ở Trung Quốc). Các nhà khoa học Nga gọi đó là một sự kết hợp đột phá, độc đáo và duy nhất trên toàn cầu. Theo họ, việc tiêm một vaccine thứ hai khác ở mũi nhắc lại sau 21 ngày sẽ giúp hệ miễn dịch củng cố khả năng nhận diện và chống lại virus SARS-CoV-2. Đồng thời, điều này được hi vọng là sẽ kéo dài khả năng miễn dịch hơn so với chỉ tiêm một liều một loại vaccine hoặc 2 liều cùng một loại vaccine.

Một loại vaccine được phát triển cần trải qua nhiều giai đoạn thử nghiệm, trong đó có thử nghiệm tiền lâm sàng (với tế bào trong ống nghiệm và trên động vật) và 4 giai đoạn thử nghiệm lâm sàng trên người.

Theo thông tin từ đội ngũ phát triển Sputnik V, vaccine của họ đã được thử nghiệm tiền lâm sàng thành công trên 2 loài linh trưởng. Dựa trên các kết quả này, vào tháng 6, Viện Nghiên cứu Gamaleya về Dịch tễ học và Vi sinh vật thuộc Bộ Y tế Liên bang Nga đã đăng ký thử nghiệm kết hợp Giai đoạn I và II thử nghiệm lâm sàng trên người cho vaccine này. Thử nghiệm sau đó đã được thực hiện trên 38 tình nguyện viên. Trong đó, 20 tình nguyện viên đã được tiêm đủ 2 liều vaccine Sputnik V (tên trước đó là Gam-COVID-Vac Lyo). Liều thứ nhất được tiêm bắp chứa véc-tơ Ad26 vào ngày thứ nhất. Và liều thứ hai cũng tiêm bắp chứa véc-tơ Ad5 vào ngày thứ 21. Các tình nguyện viên sau khi tiêm được theo dõi sức khỏe và các tác dụng phụ của vaccine nếu nó. Họ được khám 4 lần vào các ngày thứ 7,14,28 và 42 sau khi tiêm.

Dự kiến quá trình theo dõi còn tiếp tục kéo dài cho đến hết 180 ngày. Nhưng ở hiện tại, các nhà khoa học Nga báo cáo rằng vaccine của họ không hề thể hiện bất kỳ tác dụng phụ không mong muốn hoặc không lường trước nào.

Báo cáo về thử nghiệm lâm sàng giai đoạn I kết hợp giai đoạn II của Sputnik V đã được công bố trên trang web clinicaltrials.gov. Trong khi đó, các nhà khoa học Nga cho biết chính bản thân họ cũng đã thử nghiệm vaccine này trên người mình khi tham gia phát triển nó.

Tổng thống Vladimir Putin cho biết một trong số các con gái của ông cũng đã tiêm thử nghiệm vaccine Sputnik V.

Theo kế hoạch, các nhà khoa học Nga sẽ tiến hành thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III của Spunik V bắt đầu từ hôm nay 12/8. Thử nghiệm lâm sàng giai đoạn III sẽ có sự tham gia của hơn 2.000 tình nguyện viên ở Nga, một số quốc gia Trung Đông (UAE và Saudi Arabia), và Mỹ Latinh (Brazil và Mexico).

Tuy nhiên không đợi thử nghiệm này hoàn tất, vaccine Sputnik V đã nhận được giấy chứng nhận đăng ký từ Bộ Y tế Nga vào ngày 11 tháng 8. Và theo các quy định sử dụng khẩn cấp, nó đã có thể được dùng để tiêm chủng cho mọi người dân ở Nga.

Sputnik V sẽ được đưa vào sản xuất hàng loạt từ tháng 9 năm 2020. Binnopharm, một nhà máy của công ty AFK Sistema tham gia sản xuất vaccine Sputnik V cho biết họ có thể xuất xưởng 1,5 triệu liều trong vòng 1 năm tới.

Nhiều đơn vị khác ở Nga cũng sẽ tham gia cùng Binnopharm trong nhiệm vụ này. Dự kiến tổng cộng sẽ có khoảng 500 triệu liều Sputnik V được sản xuất trong vòng 12 tháng tới. Trong khi số đơn đặt hàng vắc-xin mà Nga nhận được từ các nước khác đã lên tới 1 tỷ liều.

Đây là vaccine chống lại COVID-19 đầu tiên trên thế giới được phê duyệt bởi Bộ Y tế của một quốc gia để sản xuất hàng loạt và tiêm đại trà cho dân chúng. Đúng với ý nghĩa đó, các nhà khoa học Nga đã đặt tên vaccine của họ theo tên vệ tinh đầu tiên của loài người - "Sputnik V" hàm chứa sự tự tin của họ trong cuộc chiến với COVID-19./.