TS Bá Thị Châm: Bảo tồn và nâng tầm cây thuốc bản địa ở Việt Nam

TS Bá Thị Châm - Nhà nghiên cứu chuyên ngành hóa sinh tại Viện Hóa học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST)

Mẹ của chị là thầy thuốc đông y, bà chuyên sơ chế nguyên liệu, bốc thuốc theo bài cổ truyền cho bệnh nhân. Từ bé sống bên mẹ, tình yêu cây cỏ ngấm vào chị từ lúc nào không hay. Lớn lên một chút, rồi vào đại học, Bá Thị Châm bắt đầu khám phá các tác dụng y, dược học của thảo dược. Sau khi tốt nghiệp, chị đã mang những thảo dược mà mẹ chị sử dụng đến phòng thí nghiệm để nghiên cứu hoạt tính sinh học và thành phần hóa học của chúng. Chị nghiên cứu quy trình phát triển của cây, cùng với nông dân thu thập dược liệu và lấy mẫu thực vật từ rừng. Chị đã tạo ra những sản phẩm thương mại đầu tiên của mình vào năm 2013 trước khi thành lập Công ty Hoàng Châu, cùng với chồng chị là Hoàng Trọng Hiện (một cựu bác sĩ thú y). Công ty hiện đang có mười nhân viên làm việc toàn thời gian và một số nhân viên làm theo hợp đồng khoán việc. Nghiên cứu của chị tập trung vào việc tách chiết các chất có hoạt tính sinh học từ thảo dược và phân tích tác dụng của chúng trong việc điều trị bệnh ở người. Những nghiên cứu này đã giúp chị sáng tạo ra các phương pháp bào chế thảo dược và biến chúng thành các sản phẩm thương mại với các chỉ tiêu chất lượng chính xác, được Bộ Y tế cấp phép lưu hành.

Trong những năm qua, TS Bá Thị Châm đã nghiên cứu và phát triển nhiều loại thực phẩm chức năng tốt cho sức khỏe như Nanocurcumin Coptis giúp giảm nguy cơ viêm loét dạ dày-ruột, Gastroadisia chống viêm loét dạ dày và trào ngược dạ dày, Herbainsu giảm rối loạn chuyển hóa đường và sản phẩm hỗ trợ viêm đại tràng mãn tính, Conacepts giúp giảm mệt mỏi, Ích Phế Panaak giảm ho và hỗ trợ điều trị viêm phế quản, viêm phổi…

Một số chế phẩm do TS Bá Thị Châm nghiên cứu và sản xuất ở dạng nano như nanocurcumin có tác dụng chống oxy hóa, chống viêm, kháng vi khuẩn và chống ung thư đã được ghi nhận trong các nghiên cứu lâm sàng và tiền lâm sàng. TS Bá Thị Châm giải thích, curcumin ở kích thước nano mang lại khả năng hấp thu tối đa vào cơ thể, điều này mang lại tác dụng chữa bệnh tối đa của chúng.

TS Bá Thị Châm cho biết, một số loại dược liệu rất khó nhân giống nên phải được nhân trong phòng thí nghiệm bằng kỹ thuật nuôi cấy mô. Các loại dược liệu quý hiếm khác được trồng và bảo tồn tại vườn thuốc của chị ở Hòa Bình, cách Hà Nội khoảng 60 km.

Tất cả các dược liệu mà chị Châm sử dụng đều là cây bản địa. Chị cho biết, “tại thị trường Việt Nam, 80% dược liệu đến từ Trung Quốc, tôi muốn phát triển thực vật Việt Nam và nâng cao nhận thức về lợi ích sức khỏe của chúng đối với cộng đồng”. Công ty Hoàng Châu có khoảng 20 sản phẩm thực phẩm chức năng lưu hành trên thị trường và sử dụng khoảng 100 loại thảo dược khác nhau để sản xuất sản phẩm của mình. Một công ty khác mà chị Châm đồng sáng lập và tham gia cổ đông là Công ty Bát Phúc sản xuất tất cả sản phẩm của Hoàng Châu và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt trong phòng thí nghiệm. Bát Phúc không thương mại hóa sản phẩm.

Các chế phẩm được cấp bằng sáng chế và các thỏa thuận hợp tác

Các chế phẩm của TS Bá Thị Châm đã giành được 5 bằng sáng chế giải pháp hữu ích, tất cả đều thuộc sở hữu của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ VN. Từ khi tham gia các lớp tập huấn về sở hữu trí tuệ do Trung tâm ứng dụng KHCN và khởi nghiệp (COSTAS) phối hợp với WIPO tổ chức từ năm 2023, TS Bá Thị Châm càng ý thức rõ về vai trò của đăng ký sở hữu trí tuệ các sản phẩm nghiên cứu của mình. Sản phẩm của chị được thương mại hóa thông qua các thỏa thuận hợp tác. Chị đang làm việc với mười công ty đối tác. Hai trong số đó chỉ thương mại hóa sản phẩm của Hoàng Châu, tám công ty còn lại do chị đào tạo nhân viên bán hàng và thương mại hóa các sản phẩm của Hoàng Châu và một số sản phẩm khác.

Chị cũng cung cấp các loại thảo dược đã bào chế cho các công ty muốn tạo ra các sản phẩm theo công thức của riêng họ. Sản phẩm của Hoàng Châu được lưu hành thương mại ở các hiệu thuốc tại Việt Nam, các hội chợ và triển lãm dưới dạng thực phẩm chức năng.

Bá Thị Châm là nhà nghiên cứu chuyên ngành hóa sinh tại Viện Hóa học - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam. Chị có nhiều bằng sáng chế và sản phẩm thực phẩm chức năng có uy tín trên thị trường Việt Nam. Chị cũng là Phó Giám đốc của Công ty TNHH Công nghệ Cao Hoàng Châu, Công ty mà chị cùng chồng thành lập vào năm 2013. Chị hướng đến mục tiêu phát triển sự đa dạng của các loại cây thuốc bản địa Việt Nam và nâng cao nhận thức của cộng đồng về lợi ích sức khỏe của chúng.

Trong tương lai, TS Bá Thị Châm muốn mở rộng thị trường và nâng cao nhận thức của cộng đồng về lợi ích sức khỏe của các sản phẩm mà chị đã nghiên cứu bào chế. Chị cũng đang tìm cách để tiếp cận thị trường nước ngoài. TS Bá Thị Châm cho biết: “Tôi muốn xuất khẩu thảo dược của đất nước mình ra thế giới vì đó là thế mạnh của đất nước ta”. Được biết, hiện chị nghiên cứu và phát triển các sản phẩm chăm sóc sức khỏe cho thú cưng để đáp ứng nhu cầu của các công ty khác nhau.