Xóm ‘ốc đảo’ giữa thành phố Vinh mòn mỏi chờ tái định cư
Hàng chục năm qua, 74 hộ dân ở xóm Hòa Lam, xã Hưng Hòa (TP Vinh) vẫn nơm nớp lo bị sông nuốt nhà, nuốt làng. Trong khi đó, dự án tái định cư di dân khẩn cấp ra khỏi vùng thiên tai tại xã Hưng Hòa dù đã được phê duyệt nhiều năm qua vẫn chỉ nằm trên giấy.
Nguy cơ sông “nuốt” làng
Men theo bờ đê Tả Lam, phóng viên Sức khỏe & Môi trường điện tử tìm về về xóm Hòa Lam một ngày cuối tháng 8/2017.
Không như những gì hình dung, xóm Hòa Lam nằm cuối xã Hưng Hòa và biệt lập ở ngoài đê hệt như một “ốc đảo” nhỏ (nơi rộng nhất 250m, hẹp nhất chưa đầy 100m).
Xóm “ốc đảo” nằm biệt lập ngoài đê sông Lam. Ảnh Duy Ngợi
Qua tìm hiểu, xóm Hòa Lam được thành lập từ những năm năm mươi của của thế kỷ trước. Bao thế hệ người dân làng Hòa Lam vẫn sinh sống bằng nghề chài lưới trên sông nên cuộc sống khó khăn, thiếu thốn đủ bề. Vì chưa biết khi nào được di dời đến nơi ở mới nên dù biết là nguy hiểm, 74 hộ dân với 240 nhân khẩu vẫn bám trụ mưu sinh nơi “ốc đảo”.
Thu nhập chính của người dân xóm Hòa Lam chỉ biết dựa vào nghề chài lưới. Ảnh Duy Ngợi
Khi hỏi chuyện sông “nuốt” làng, ông Nguyễn Văn Nguyệt (SN 1962), người dân xóm Hòa Lam cho biết: “Trước đây, khi tui còn nhỏ, đất bờ sông ở mãi ngoài kia, cách bờ kè của làng hiện tại 30-40m. Còn bây giờ chú thấy rồi đó, lòng sông khoét vào sát chân nhà rồi. Năm mô làng cũng bị mất đất.
Người dân xóm này phần lớn làm nghề chài lưới nhỏ trên dòng Lam nên thu nhập rất bấp bênh, cuộc sống khó khăn, thiếu thốn. Bình thường thì đỡ nhưng mỗi khi đến mùa mưa bão, bà con trong xóm canh cánh một nỗi lo sạt lở đất, sập và trôi nhà”, ông Nguyệt trăn trở.
Ông Đậu Xuân Thương, xóm trưởng xóm Hòa Lam cho biết, nguyên nhân xóm bị sông “nuốt” đất là do sông Lam đoạn chảy qua đây nước chảy xiết, lưu lượng tàu bè qua lại lớn kết hợp với mưa bão nhiều đã khiến nhiều diện tích đất canh tác, sản xuất của bà con trong xóm không còn.
Được biết, năm 2007, UBND TP Vinh đã hỗ trợ gần 30 tấn xi măng, xã Hưng Hòa hỗ trợ đá, người dân trong xóm mỗi gia đình góp thêm tiền mua cát, góp ngày công để xây được hơn 250m kè chạy dọc mép sông của xóm.
Tuy vậy, do nguồn vốn ít ỏi, kè chỉ xây được tạm bợ, không có bản vẽ thiết kế và tới năm 2009, nước xói làm lộ móng kè và sông nuốt mất 1/3 chiều dài số kè. Không những thế, từ năm 2010-2012, lũ lớn đổ về lại tiếp tục làm sạt lở thêm khoảng 100m kè. Từ đó đến nay, dòng Lam hung dữ khiến đất xóm Hòa Lam ngày càng bị thu hẹp.
Bờ kè xây bằng đá của xóm Hòa Lam ngày càng bị sông Lam đe dọa nuốt chửng bất cứ lúc nào. Ảnh Duy Ngợi
Với nhiều người dân nơi xóm “ốc đảo” Hòa Lam, cơ cực nhất là mỗi lần lũ về, nước lên cao người dân chỉ biết “bỏ của chạy lấy người”. Khi nước rút, họ trở về thì đồ đạc, vật nuôi trong nhà phần lớn bị cuốn theo dòng lũ. Cuộc sống của người dân nơi đây vì thế càng thêm bấp bênh.
Bao giờ mới... tái định cư?
Ngày 19/11/2013, UBND tỉnh Nghệ An ra Quyết định số 5476 Về việc phê duyệt Dự án đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng khu TĐC để di dân khẩn cấp ra khỏi vùng thiên tại xã Hưng Hòa, TP Vinh với tổng mức đầu tư 36,645 tỷ đồng và giao Chi cục Phát triển nông thôn Nghệ An làm chủ đầu tư. Tuy vậy, 2 năm qua, dự án vẫn chỉ nằm trên giấy và 74 hộ dân vạn chài xóm Hòa Lam vẫn chỉ biết mòn mỏi chờ.
Gia đình bà Đậu Thị Năm, có 4 thế hệ, gồm 9 người cùng chung sống trong ngôi nhà nhỏ chật chội... Song, vì khu vực này đã được quy hoạch di dời nên dù muốn thì bà Năm cũng không thể xây dựng nhà cửa kiên cố. Gia đình bà chỉ mong ngày, mong đêm được đi tái định cư.
Ông Đậu Xuân Thủy, 67 tuổi, bức xúc: “Năm mô hỏi cũng nói sắp được rồi. Bà con xóm tui biết chờ đến khi mô. Đất thì càng ngày càng lở hết. Không biết mần chi mà ăn cả…”
Những ngôi nhà nơi xóm “ốc đảo” Hòa Lam và nỗi lo thường trực mùa mưa lũ. Ảnh Duy Ngợi
Về vấn đề này, ông Lê Văn Thương - Chủ tịch UBND xã Hưng Hòa nhận định: Tình trạng sạt lở đất dọc bờ sông Lam đoạn qua xóm Hòa Lam diễn ra hằng năm. Trước tình hình này, chính quyền địa phương đã có ý kiến đề xuất cấp trên và các cơ quan chức năng sớm có phương án di dời các hộ dân nói trên đến nơi an toàn.
Người đứng đầu chính quyền xã Hưng Hòa cũng trăn trở, hiện ngoài mong muốn đẩy nhanh tiến độ tái định cư thì nguyện vọng của người dân xóm Hòa Lam là được Nhà nước đầu tư kè mới để yên tâm sống và chờ đợi ngày được di dời.
Tìm đến Chi cục Phát triển nông thôn, miền núi tỉnh Nghệ An, Phó Chi cục trưởng Hoàng Đình Hùng phân trần: Dự án này không chỉ 74 hộ dân tại xóm Hòa Lam bức xúc mà chúng tôi cũng rất sốt ruột.
Đến nay, chúng tôi đang vướng mắc thủ tục giải phóng mặt bằng và nguyên nhân chính dẫn đến dự án chậm trễ là do thiếu vốn. Tổng mức đầu tư của dự án này là gần 37 tỷ đồng nhưng năm 2014 chỉ mới bố trí được 1 tỷ đồng để xây lắp nhưng do đền bù, giải phóng mặt bằng chưa xong nên chuyển vốn để thanh toán cho tư vấn.
Khi hỏi đến khi nào mới triển khai được dự án, Phó chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn, miền núi Nghệ An chỉ biết lắc đầu.
Duy Ngợi