Nghệ An: Thực trạng ô nhiễm môi trường từ hoạt động chăn nuôi không có giấy phép
Toàn cảnh trang trại chăn nuôi lợn không phép.
Ước tính mỗi năm, tại Việt Nam, lượng chất thải rắn do các vật nuôi thải vào môi trường khoảng 73 triệu tấn chất thải rắn (phân khô, thức ăn thừa) và 25-30 triệu khối chất thải lỏng (phân lỏng, nước tiểu và nước rửa chuồng trại). Trong đó, khoảng 50% lượng chất thải rắn (36,5 triệu tấn), 80% chất thải lỏng (20-24 triệu m3) xả thẳng ra môi trường, hoặc sử dụng không qua xử lý sẽ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Các nhà nghiên cứu đã ước tính được rằng chăn nuôi gây ra 18% khí gây hiệu ứng nhà kính làm cho nhiệt độ trái đất tăng lên (biến đổi khí hậu toàn cầu), lớn hơn cả phần do giao thông vận tải gây ra.
Ô nhiễm môi trường do chăn nuôi chủ yếu phát sinh từ các nguồn chất thải rắn, chất thải lỏng, bụi, tiếng ồn, xác gia súc, gia cầm chết chôn lấp, tiêu hủy không đúng kỹ thuật. Một kết quả kiểm tra mức độ nhiễm khuẩn trong chuồng nuôi gia súc cho thấy, tổng số vi khuẩn trong không khí ở chuồng nuôi cao gấp 30-40 lần so với không khí bên ngoài.
Với sự phát triển mạnh các mô hình trang trại chặn nuôi, phổ biến và đặc trưng là các mô hình chăn nuôi vừa và nhỏ, hệ sinh thái bị phá vỡ trong thời gian ngắn hạn và có thể nhanh chóng phục hồi. Ngược lại với các mô hình trang trại thâm canh đặc trưng bởi các trang trại và khu phức hợp chăn nuôi lớn, không khí, đất, nước mặt và nước ngầm bị ô nhiễm ở mức độ tối đa và quá trình khôi phục là vô cũng khó khăn và lâu dài.
Khí ga sủi bọt, bốc mùi hôi thối khủng khiếp.
Cơ sở chăn nuôi không có giấy phép tại xã Tràng Sơn, huyện Đô Lương gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng
Theo người dân phản ánh, thời gian gần đây, trang trại chăn nuôi lợn của ông Ngô Trí Hồ tại khu vực hủng Ông Quý (tên gọi dân gian) thuộc xã Tràng Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An liên tục xả một lượng lớn nước thải không qua xử lý ra môi trường. Ghi nhận ban đầu cho thấy, một nguồn nước thải đen kịt, bốc mùi hôi thối nồng nặc được xả từ khu vực chăn nuôi chảy tràn lan kéo dài khoảng 3km đổ ra đến khu vực phía trước đền Nhà Vy, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân trong vùng phụ cận, khiến bà con vô cùng bức xúc.
Cách khu vực chăn nuôi khoảng 200m có 03 hồ chứa không có bạt lót, nhưng chỉ có 01 hồ chứa chất thải lỏng của trang trại. Một lượng nước thải lớn có màu đen kịt mang theo mùi hôi thối được xả trực tiếp từ hồ này ra môi trường tự nhiên. Khe nước kéo dài hơn 2km, không có dấu hiệu của các loài động vật thủy sinh tồn tại.
Điều đáng nói, ông Lê Đình Thông – Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Tràng Sơn cho biết: Cơ sở chăn nuôi này hoạt động từ tháng 6 năm 2015 theo chính sách dồn điền đổi thửa, hiện tại chưa có giấy phép hoạt động và chưa có cam kết bảo vệ môi trường. Chủ cơ sở đang làm thủ tục chuyển đổi mục đích sử dụng đất nên chưa có bất kỳ giấy phép nào liên quan đến hoạt động chăn nuôi của ông Ngô Trí Hồ.
Tình trạng chăn nuôi không phép để lại hệ quả dễ thấy đó là cơ quan quản lý nhà nước không thể kiểm tra, giám sát thường xuyên, dẫn đến việc chủ cơ sở chăn nuôi sẽ không có căn cứ để thực hiện đúng quy trình xây dựng, chăn nuôi, bảo vệ môi trường theo Luật Chăn nuôi và Luật Bảo vệ môi trường.
Gần đây, đã có nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng việc cho thêm kẽm vào thức ăn chăn nuôi công nghiệp của vật nuôi nhằm phòng bệnh và tăng khả năng tiêu hóa cũng được xem là yếu tố gây nên sự ô nhiễm kim loại nặng cho môi trường. Kim loại nặng có xu hướng tích lũy trong đất, đặc biệt là ở lớp đất gần bề mặt và gây độc hại về lâu dài. Tính độc của kim loại nặng sẽ gây nên sự sụt giảm số lượng và sự đa dạng của vi sinh vật đất, ảnh hưởng lên vi sinh vật có lợi cho đất. Kim loại nặng gián tiếp làm giảm sự phân hủy thuốc trừ sâu và những chất hữu cơ khác do việc tiêu diệt các loại vi khuẩn và nấm mà trong điều kiện bình thường các vi sinh vật này sẽ phân giải các chất nguy hại đó.
Nước phân được xả tràn lan ra môi trường tự nhiên một cách vô tội vạ.
Sự phân hủy chất thải chăn nuôi tạo ra CO2 , NH3 , CH4 , H2S, vi khuẩn, các hợp chất hữu cơ bay hơi, các chất có mùi hôi và những phân tử hạt mịn. Sản xuất chăn nuôi được cho là một trong những nhân tố góp phần chính vào việc tạo ra khí nhà kính. Phân vật nuôi cũng là một nguồn ô nhiễm mùi và có rủi ro phát tán bệnh dịch. Ô nhiễm không khí gồm mùi hôi phát ra từ quá trình phân hủy và mục rữa của các chất hữu cơ trong phân, nước tiểu động vật và thức ăn thừa. hàm lượng NH3 (Amoniac) phát thải từ trang trại chăn nuôi thoát ra sẽ gây ảnh hưởng xấu lên môi trường, như làm axit hóa đất và gây phì nhiêu hóa nước mặt giúp thực vật (tảo độc hại) phát triển sẽ tiêu diệt động vật nước do làm giảm lượng oxy. Đồng thời NH3 có thể ảnh hưởng xấu lên sức khỏe con người, dù chỉ ở mức thấp cũng có thể gây sưng phổi, sưng mắt. Nồng độ cao NH3 trong không khí ảnh hưởng đáng kể tới hô hấp và tim mạch của con người.
Ngoài các tác động gây ô nhiễm nặng nề và lâu dài tới hệ sinh thái, các trang trai không áp dụng hoặc không đủ các biện pháp bảo vệ môi trường còn tiềm ẩn nguy cơ phát tán mầm bệnh, gây anh hưởng tới sức khỏe của cộng đồng cư dân trong địa bàn. Có nhiều tài liệu ghi nhận các vụ bùng phát dịch bệnh xảy ra do sự hiện diện của các trang trại chăn nuôi lợn trong một cộng đồng nhất định, đặc biệt là các trang trại chăn nuôi lợn công nghiệp. Các đợt bùng phát MRSA (Tụ cầu vàng kháng methicillin, một loại vi khuẩn kháng sinh vật kháng thuốc) có liên quan đến một cá nhân làm việc trong trại lợn, có thể là do các loại kháng sinh mạnh thường được sử dụng trong các trang trại chăn nuôi lợn công nghiệp. Các bệnh khác cũng có thể lây lan trong trại lợn và vùng lân cận như nhiễm khuẩn Salmonella, ký sinh trùng Toxoplasma và nhiễm khuẩn Campylobacter.
Với những hệ lụy này, thiết nghĩ chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn cần phải vào cuộc chấn chỉnh kịp thời hoạt động chăn nuôi và ý thức bảo vệ môi trường tại trang trại chăn nuôi của ông Ngô Trí Hồ, để trả lại môi trường trong lành cho bà con nhân dân vùng lân cận.
Trung Kiên – Hoàng Tuấn