Đổi mới sáng tạo là “chìa khóa” mở rộng giá trị ngành tôm Việt Nam

Không để phụ phẩm thủy sản là gánh nặng môi trường

Với kim ngạch xuất khẩu đạt khoảng 4 tỷ USD/năm, ngành tôm tiếp tục giữ vai trò chủ lực trong nền kinh tế thủy sản Việt Nam. Một trong những trọng tâm của chiến lược phát triển ngành là tăng cường đổi mới sáng tạo và ứng dụng khoa học công nghệ để nâng cao hiệu quả sản xuất, quản lý và gia tăng giá trị toàn chuỗi.

Thạc sĩ Châu Thị Tuyết Hạnh, Chuyên viên chính Phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục thủy sản và kiểm ngư trình bày những thách thức và cơ hội ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam.

Tiến sĩ Ngô Tiến Chương, Điều phối hợp phần thủy sản Dự án GIZ/MCRP, nhấn mạnh: “Chúng ta cần nhiều hơn nữa sự hợp tác giữa các bên liên quan và các doanh nghiệp tiên phong trong lĩnh vực khoa học – công nghệ để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo hiệu quả, giúp nâng cao giá trị và năng lực cạnh tranh của sản phẩm thủy sản Việt Nam. Đặc biệt, phụ phẩm chính là dư địa giá trị rộng mở để phát triển kinh tế tuần hoàn trong ngành tôm”.

Theo ông Phan Thanh Lộc, Chủ tịch HĐQT Công ty Việt Nam Food, phụ phẩm thủy sản có trữ lượng rất lớn, với hơn 160 triệu tấn mỗi năm. Nếu chúng ta không làm gì thì đây sẽ là gánh nặng môi trường. Nhưng nếu đầu tư khoa học kỹ thuật và mô hình vận hành hợp lý, chúng ta có thể tạo ra những giải pháp sản phẩm mới quay lại phục vụ ngành nông nghiệp và thủy sản. Đây không chỉ là lợi thế cạnh tranh mới và bền vững cho ngành nông nghiệp Việt Nam, mà còn là tiền đề phát triển ngành mới – ngành phụ phẩm và nguyên liệu hoạt tính sinh học cho Việt Nam.

Còn theo Thạc sĩ Châu Thị Tuyết Hạnh, Chuyên viên chính Phòng Nuôi trồng thủy sản, Cục thủy sản và kiểm ngư cho biết, các thách thức mà ngành thủy sản đang đối diện là: Tác động của biến đổi khí hậu, mối lo ngại về ô nhiễm môi trường, và dịch bệnh; yêu cầu về truy xuất nguồn gốc và an toàn thực phẩm. Đổi mới sáng tạo không chỉ dừng ở công nghệ mà còn thể hiện ở tư duy phát triển và mô hình hợp tác mới giữa Nhà nước, doanh nghiệp, người sản xuất và các tổ chức phát triển. Khi đổi mới sáng tạo trở thành động lực trung tâm, ngành tôm Việt Nam sẽ có cơ hội vươn mình mạnh mẽ hơn trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Đổi mới sáng tạo trở thành động lực trung tâm giúp ngành tôm Việt Nam phát triển.

Trong bối cảnh đó, cần chuyển đổi ngành nuôi trồng thủy sản từ mô hình tăng trưởng dựa vào số lượng và tận dụng tài nguyên sang mô hình tăng trưởng dựa vào giá trị, chất lượng, hiệu quả và bền vững. Xây dựng ngành thủy sản hiện đại, bền vững, có khả năng cạnh tranh cao theo hướng: Giảm khai thác, tăng nuôi trồng; tập trung sản xuất hàng hóa lớn, ứng dụng công nghệ cao; phát triển nuôi hữu cơ, sinh thái thích ứng với biên đổi khí hậu. Vùng nuôi cần đạt chứng nhận VietGAP, ASC, GlobalGAP để nâng cao giá trị và phát triển bền vững…

Chuyển hướng từ tăng trưởng theo số lượng sang giá trị và bền vững

Ngành nuôi trồng thủy sản Việt Nam đang chuyển hướng từ tăng trưởng theo số lượng sang giá trị và bền vững, với trọng tâm là chuyển đổi xanh, ứng dụng công nghệ cao, phát triển kinh tế tuần hoàn, nhằm đạt mục tiêu 12 tỷ USD xuất khẩu năm 2030 và giữ vững vị thế top 3 thế giới.

Tuy nhiên, các đại biểu cũng chỉ ra nhiều thách thức cho ngành thủy sản như biến đổi khí hậu, rào cản thuế quan, rào cản kỹ thuật… Hiện nay, giá trị gia tăng của sản phẩm tôm chủ yếu đến từ chính phẩm (chiếm 55–65%), trong khi phụ phẩm – vốn có tiềm năng kinh tế lớn – vẫn chưa được khai thác hiệu quả. Việc tận dụng và tối ưu hóa phụ phẩm không chỉ góp phần tăng giá trị xuất khẩu mà còn mở ra hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn, giúp ngành phát triển xanh, bền vững và bao trùm hơn. Các mô hình và giải pháp kinh tế tuần hoàn đang mở ra nhiều cơ hội mới cho ngành thủy sản Việt Nam: giảm thiểu chất thải, giảm tác động môi trường, đồng thời tạo ra giá trị gia tăng từ phụ phẩm.

Tận dụng phụ phẩm không chỉ góp phần tăng giá trị xuất khẩu mà còn mở ra hướng đi mới cho kinh tế tuần hoàn.

Đổi mới sáng tạo được xem là “chìa khóa” mở rộng giá trị ngành tôm Việt Nam. Khi kết hợp với đổi mới công nghệ và mô hình kinh doanh sáng tạo, các giải pháp tuần hoàn có thể giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, mở rộng thị trường và tăng thu nhập cho người nuôi cũng như cộng đồng địa phương.

Các nhà khoa học từ Trường Thủy sản (Đại học Cần Thơ), cần có chính sách phù hợp để thúc đẩy chuyển giao ứng dụng khao học công nghệ vào quản lý và sản xuất thủy sản. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu, nâng cao nhận thức, tiếp cận khao học công nghệ trong ngành thủy sản. Đồng thời, có cơ chế chính sách kịp thời để tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa, HTX, hộ kinh doanh đầu tư cho nghiên cứu, ứng dụng khoa học, đổi mới công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh và hiệu quả sản xuất kinh doanh. Cần phát huy hơn nữa lợi thế của ngành tôm Việt Nam thông qua ứng dụng đổi mới sáng tạo và tối ưu hóa phụ phẩm, nhằm nâng cao giá trị gia tăng, đồng thời bảo vệ môi trường và khẳng định vị thế của tôm Việt Nam trên thị trường toàn cầu.

Nông dân xã Lương Tâm, TP Cần Thơ thu hoạch tôm.

Dự án “Thích ứng với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL" (MCRP) do Chính phủ Đức, Thụy Sỹ và Việt Nam đồng tài trợ, được thực hiện bởi Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Xây dựng và Tổ chức Hợp tác Quốc tế Đức GIZ cùng 5 tỉnh (trước đây là 13 tỉnh) thành tại ĐBSCL. Mục tiêu của Dự án là hỗ trợ các cơ quan quản lý của Việt Nam tăng cường quản lý tài nguyên thiên nhiên thích ứng với biến đổi khí hậu vùng bờ biển ĐBSCL, hướng tới phát triển bền vững khu vực.