Nhà khoa học tham gia tọa đàm về Phát triển thị trường các - bon tại Việt Nam

Toạ đàm có nhiều nhà khoa học đến các đơn vị trực thuộc Bộ TN&MT: Vụ Khoa học và Công nghệ, Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Biến đổi khí hậu, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản; Viện Khoa học Tài nguyên nước; Viện Khoa học Đo đạc và Bản đồ; Viện Khoa học Môi trường, Biển và Hải đảo; Văn phòng Chứng chỉ Quản lý rừng bền vững...

Chủ trì Tọa đàm và phát biểu khai mạc, PGS.TS Nguyễn Đình Thọ - Viện trưởng Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT cho biết, trong thời gian vừa qua Bộ TN&MT rất quan tâm đến vấn đề liên quan đến thị trường carbon nhằm giúp Việt Nam đạt đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0.

Từ khi Việt Nam tổ chức xây dựng thị trường carbon và thực hiện các cam kết quốc tế về giảm phát thải, cũng như xây dựng nhiều cơ chế về công nghệ sạch, Việt Nam đã ghi nhận nhiều tiến bộ trong việc thực hiện kiểm kê, báo cáo và xác nhận chứng chỉ liên quan đến thị trường carbon giai đoạn từ 2018 - 2020, bên cạnh đó, Ngân hàng Thế giới đã thực hiện mua các tín chỉ carbon này, mở ra cơ hội mới cho Việt Nam phát triển thị trường carbon thời gian tới.

Tuy nhiên, hiện nay trên thị trường thế giới, việc thực hiện kiểm kê carbon có rất nhiều những rủi ro liên quan đến đo lường phát thải carbon. Do đó, để thực hiện được việc giao dịch các tín chỉ carbon cũng như dòng chảy nguồn nước, dòng chảy phát thải cần các phương pháp ứng dụng công nghệ cũng như quy trình chặt chẽ để có thể hoàn thành được.

Đã có rất nhiều tổ chức quốc tế đưa tiêu chuẩn EPA đầu tư tại Việt Nam từ 2012 để giao dịch các tín chỉ carbon. Việc thực hiện giao dịch bán tín chỉ này hiện nay vẫn còn vướng mắc nhiều khó khăn, vì vậy, trong thời gian tới, Việt Nam cần gấp rút thực hiện kiểm kê carbon và Toạ đàm lần này của Viện Chiến lược, Chính sách TN&MT sẽ giúp các chuyên gia, cơ quan chuyên ngành đưa ra những thảo luận, phương án để tháo gỡ những nút thắt còn tồn tại liên quan đến phát triển thị trường carbon tại Việt Nam.

Trình bày về Giảm phát thải khí nhà kính (KNK) và tiềm năng thương mại carbon trong lâm nghiệp, TS. Vũ Tấn Phương – Giám đốc Văn phòng Chứng chỉ Quản lý rừng bền vững, tổ chức thực hiện Hệ thống chứng chỉ rừng quốc gia (VFCS) theo Quyết định số 1288/QĐ-TTg ngày 01/10/2018 của Thủ tướng Chính phủ, cho biết, Việt Nam xây dựng mục tiêu giảm phát thải KNK đến năm 2030 theo từng lĩnh vực các ngành, trong đó, tổng lượng giảm phát thải năm 2030 ước tính đạt 563.8 triệu tấn CO2e, lâm nghiệp chiếm đến 62% và nông nghiệp chiếm 38%.

Lâm nghiệp có lượng phát thải và hấp thụ carbon trung bình là âm 40 triệu tấn CO2e, do các nguyên nhân đến từ việc đốt, chặt phá rừng, sử dụng quỹ đất không hợp lý… Điều này tác động đến thị trường carbon tự nguyện - loại dự án trong lâm nghiệp và sử dụng đất tại Việt Nam và gây ra lượng phát thải lớn.

Do đó, để phát triển thị trường carbon cũng như đạt được mục tiêu giảm phát thải KNK đến năm 2030, TS. Vũ Tấn Phương cho biết, Chương trình Giảm phát thải vùng Bắc Trung Bộ (ERP) đã được thực hiện từ năm 2014 đến nay, thông qua 6 tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên Huế, với 2,8 triệu ha rừng (55%) và 2,1 triệu ha rừng tự nhiên, nhằm đánh giá tính dễ bị tổn thương và có nguy cơ chịu rủi ro thiên tai cao dưới tác động của biến đổi khí hậu (BĐKH).

Nhờ có chương trình này, Việt Nam đã xác định được nguyên nhân mất rừng và suy thoái rừng và đưa ra các giải pháp tháo gỡ như: Tăng cường điều kiện cần thiết cho giảm phát thải thông qua chuyển đổi rừng tự nhiên và thực thi pháp luật quản trị rừng bền vững; tăng cường chất lượng rừng thông qua bảo vệ, phục hồi nâng cao rừng tự nhiên hiện có và nâng cao trữ lượng rừng trồng; thúc đẩy nông nghiệp thông minh thích ứng BĐKH và sinh kế bền vững cho người dân phụ thuộc vào rừng qua cải thiện sản xuất nông nghiệp và sinh kế đa dạng bền vững,...

Qua đó, TS. Vũ Tấn Phương đề xuất một số phương án nhằm giảm phát thải KNK và tăng tiềm năng thương mại carbon trong lâm nghiệp, qua đó, cần có khung pháp lý rõ ràng về đầu tư, quyền carbon, chia sẻ lợi ích; cơ chế phối hợp giữa các bộ ngành, địa phương; đảm bảo năng lực kỹ thuật trong toàn bộ quá trình thực hiện, đặc biệt là năng lực về xây dựng dự án, đo đạc, báo cáo và thẩm định; đảm bảo minh bạch, công khai thông tin, dữ liệu phục vụ cho đo đạc, báo cáo thẩm định, chia sẻ lợi ích, thực hiện các biện pháp đảm bảo an toàn môi trường xã hội. Đồng thời, tối ưu hoá nguồn lực đầu tư thông qua lồng ghép các chương trình, dự án, đa dạng thị trường carbon, đảm bảo được hiệu quả thực hiện.

Trao đổi ý kiến tại Tọa đàm, PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà - Viện trưởng Viện Khoa học Khí tượng Thuỷ văn và Biến đổi khí hậu cho rằng, tại thị trường carbon Việt Nam vẫn còn đang gặp rất nhiều thách thức liên quan đến vấn đề về giảm phát thải KNK, đăng ký tín chỉ carbon,... và thời gian thực hiện còn lại rất ngắn.

Trong đó, cần nhìn nhận rõ hơn vấn đề làm sao để có thể đưa ra giải pháp thu được vốn hay nguồn tiền từ hoạt động đăng ký, giao dịch tín chỉ carbon này; đồng thời cần lên kế hoạch lộ trình dài hạn cho việc đẩy mạnh thị trường thương mại carbon trong lâm nghiệp như phát triển rừng tự nhiên, rừng ngập mặn, cây công nghiệp hay trong nông nghiệp như nuôi trồng cây lúa và vấn đề về môi trường,… đến năm 2025, tầm nhìn 2030.

Phát biểu kết luận, PGS. TS Nguyễn Đình Thọ đánh giá cáo các ý kiến phát biểu, tham luận tại tọa đàm. Ông Nguyễn Đình Thọ cho rằng, từ Chương trình ERP, Việt Nam cũng đã ghi nhận một số thành tựu đáng kể tuy nhiên, trong việc thực hiện kế hoạch và chương trình giảm phát thải sắp tới, Việt Nam vẫn còn rất nhiều khó khăn cần tháo gỡ liên quan đến công tác kiểm kê báo cáo và xác nhận phát thải carbon.

Hiện nay, quy mô của thị trường tự nguyện cũng chỉ rơi vào 2 tỷ USD, là một phần rất nhỏ, chưa đến 2% của thị trường tín chỉ carbon. Do đó, để hình thành thị trường bắt buộc và thị trường tự nguyện trong thời gian tới, cần phải triển khai định giá giao dịch tín chỉ carbon.

Đánh giá về khoảng trống cho Việt Nam phát triển thị trường này thời gian tới, PGS.TS Đình Thọ dự tính sẽ có khoảng hơn 150 doanh nghiệp trong nước tham gia, và bước đầu này chỉ mang tính chất thử nghiệm, chưa mang tính chất lâu dài. Khi các nước trên thế giới, đặc biệt là Liên minh Châu Âu và Mỹ, Anh, Singapore, Úc, New Zealand đã chính thức tham gia từ tháng 1/ 2024 để đưa ra yêu cầu bắt buộc về báo cáo phát triển bền vững kèm theo phát thải carbon, đề cập đến vấn đề kiểm kê carbon và biên giới carbon được thiết lập trong các lĩnh vực như xi măng, sắt thép, phân bón,… chiếm đến 94% phát thải của Liên minh Châu Âu.

Biên giới này trong thời gian tới sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến doanh nghiệp Việt Nam, vì vậy, rất cần các doanh nghiệp trong nước thực hiện đúng yêu cầu báo cáo phát triển bền vững phạm vi một và phạm vi 2 và cũng cần sự tham gia của Kiểm toán Nhà nước để có thể giảm phát thải KNK và xây dựng một thị trường carbon vững mạnh tại Việt Nam.