Hiến và ghép mô tạng – Những điều nên biết

Hiến mô tạng là hành động thiết thực để thể hiện tình yêu thương nhân loại, sự sẻ chia và lòng vị tha của mỗi chúng ta.

Ai có thể tham gia vào danh sách hiến tặng mô, bộ phận cơ thể người (tạng) tiềm năng?

• Bất kỳ ai đủ 18 tuổi trở lên và có năng lực hành vi dân sự đầy đủ đều có quyền hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc đăng ký vào danh sách hiến tặng mô, tạng tiềm năng (hiến tặng sau khi chết, chết não).
• Người cao tuổi có thể hiến tặng một phần mô, tạng và giác mạc sau khi chết, chết não.
• Đừng bao giờ nghĩ rằng bạn không đủ sức khỏe hoặc quá già để đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết, chết não.

Pháp luật quy định người từ đủ 18 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự có quyền hiến mô, tạng và các bộ phận cơ thể của mình khi còn sống hoặc sau khi chết (Điều 5 Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác).

Cơ quan nào tại Việt Nam điều phối việc hiến, lấy, ghép mô, tạng?

Trung tâm Điều phối Quốc gia về ghép bộ phận cơ thể người (Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia) là đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế, được Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thành lập. Trung tâm có nhiệm vụ chính trong việc điều phối việc lấy và ghép mô, tạng để cứu chữa người bệnh theo đúng quy định của pháp luật và đạo đức.

Làm thế nào để đăng ký hiến mô, tạng hoặc hiến xác? Các cơ sở nào được phép lấy và ghép mô, tạng?

Để đăng ký hiến mô, tạng hoặc hiến xác, bạn có thể làm như sau:

• Hiến mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi chết/chết não:
  • Bạn có thể đến cơ sở y tế gần nhất để bày tỏ ý nguyện của mình. Cơ sở y tế sẽ tiếp nhận thông tin và báo cáo cho Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia. Trung tâm sẽ hướng dẫn và hoàn tất thủ tục pháp lý, cấp thẻ đăng ký hiến tặng mô, tạng khi còn sống hoặc sau khi chết/chết não.
  • Bạn cũng có thể trực tiếp đến các cơ sở y tế có chức năng lấy, ghép mô, tạng để đăng ký hiến, như: BV Hữu nghị Việt Đức, BV Quân Y 103, BV Nhi TW, BV Bạch Mai, BV 198 – Bộ Công an, BVĐK Xanh Pôn, BVĐK Phú Thọ, BV TW Huế, BVĐK Đà Nẵng, BV Chợ Rẫy, BV Nhi đồng 2, BV Nhân dân Gia Định, ĐH Y dược Tp. Hồ Chí Minh, BV Nhân dân 115, BVĐK Kiên Giang.

Cổng thông tin điện tử của Trung tâm điều phối ghép tạng Quốc gia.

• Hiến giác mạc, mô, phôi, tế bào gốc:
  • Liên hệ trực tiếp với các cơ sở như Ngân hàng Giác mạc-BV Mắt TW, Trung tâm mô, phôi – ĐH Y Hà Nội, Ngân hàng Mô- BV Bỏng Lê Hữu Trác, ĐH Y Phạm Ngọc Thạch, Ngân hàng tế bào gốc Mekophar để đăng ký hiến.
• Hiến xác:
  • Bạn có thể liên hệ trực tiếp với các trường Đại học Y để đăng ký hiến xác, như ĐH Y Hà Nội, ĐH Y Thái Nguyên, ĐH Y Thái Bình, ĐH Y Hải Phòng, Học viện Quân Y (Bộ môn Giải phẫu), ĐH Y Huế (Bộ môn Giải phẫu), ĐH Y Tây Nguyên, ĐH Y Cần Thơ (Bộ môn Giải phẫu), ĐH Y dược TP HCM (Bộ môn Giải phẫu), ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch (Bộ môn Giải phẫu).

Để đơn giản hơn, bạn cũng có thể trực tiếp tới hoặc liên hệ với Trung tâm Điều phối ghép tạng Quốc gia để được tư vấn và hỗ trợ đăng ký hiến tạng khi còn sống hoặc cấp thẻ ghi nhận đăng ký hiến tặng mô, tạng sau khi chết/chết não.

Cách thức đăng ký hiến tặng mô, tạng?

Cách thức đăng ký hiến tặng mô, tạng thường bao gồm các bước sau:

1. Tìm hiểu và chuẩn bị: Đầu tiên, bạn cần tìm hiểu về quy trình và quy định về hiến tặng mô, tạng tại quốc gia hoặc khu vực bạn đang sinh sống. Chuẩn bị tâm lý và nghiêm túc xem xét quyết định này.
2. Điền đơn đăng ký: Bạn sẽ cần điền đơn tình nguyện hiến tặng mô, tạng. Đơn này có thể có sẵn tại các cơ sở y tế, bệnh viện hoặc Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia.
3. Gặp bác sĩ hoặc nhân viên y tế: Sau khi điền đơn, bạn nên gặp bác sĩ hoặc nhân viên y tế để thảo luận về ý định hiến tặng của bạn. Họ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình, tác động và các yêu cầu pháp lý liên quan.
4. Hoàn tất thủ tục pháp lý: Bạn cần hoàn tất các thủ tục pháp lý cần thiết theo quy định của pháp luật, bao gồm việc ký và chứng nhận đơn đăng ký hiến tặng mô, tạng.
5. Cấp thẻ đăng ký hiến tặng: Sau khi đăng ký thành công, bạn sẽ nhận được thẻ đăng ký hiến tặng mô, tạng. Thẻ này sẽ được cấp bởi cơ sở y tế có liên quan và nó chứng nhận rằng bạn đã đăng ký hiến tặng mô, tạng theo ý nguyện cá nhân.
6. Thông báo cho gia đình: Quan trọng là thông báo cho gia đình về quyết định của bạn và đảm bảo rằng họ hiểu và tôn trọng ý nguyện hiến tặng của bạn. Điều này giúp đảm bảo nguyện vọng của bạn được thực hiện khi cần thiết.
7. Cập nhật và duy trì đăng ký: Đảm bảo cập nhật thông tin đăng ký hiến tặng mô, tạng của bạn khi có sự thay đổi về sức khỏe hoặc ý định của bạn.

Những bước trên giúp bạn chuẩn bị và thực hiện quyết định hiến tặng mô, tạng một cách có trách nhiệm và tôn trọng quy định pháp luật.

Kíp phẫu thuật Bệnh viện Trung ương Huế dành một phút mặc niệm trước nghĩa cử cao đẹp của anh L.V.H.. Ảnh: Trung tâm Điều phối Ghép tạng Quốc gia

Quyền lợi của người hiến tạng được quy định như thế nào?

Quyền lợi của người hiến mô:

• Người đã hiến mô khi còn sống: Sau khi thực hiện việc hiến mô tại cơ sở y tế, được chăm sóc và phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau đó.
• Người hiến giác mạc sau khi chết: Được tôn vinh và gia đình nhận bằng ghi nhận nghĩa cử cao đẹp. Thân nhân được ưu tiên trong khám, chữa mắt và đặc biệt được ưu tiên ghép giác mạc khi cần thiết.

Quyền lợi của người hiến tạng khi còn sống:

• Được chăm sóc và phục hồi sức khoẻ miễn phí ngay sau khi thực hiện việc hiến tạng tại cơ sở y tế.
• Được khám sức khỏe định kỳ miễn phí.
• Được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí.
• Được ưu tiên ghép mô, tạng khi có chỉ định ghép từ cơ sở y tế.
• Được trao tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân.

Quyền lợi của người hiến tạng sau khi chết, chết não, hiến xác:

• Được truy tặng Kỷ niệm chương vì sức khỏe nhân dân, vinh danh hành động cao đẹp và nhân đạo đã hiến tặng để cứu sống người khác.

Đăng ký hiến tạng tại Đơn vị điều phối ghép tạng tại Bệnh viện Chợ Rẫy.

Những trường hợp nào bị cấm hiến, lấy, ghép tạng?

Việc hiến, lấy, ghép tạng phải tuân thủ nhiều quy định và bị nghiêm cấm trong các trường hợp sau:

1. Điều kiện cá nhân:
   • Chỉ những người từ đủ 18 tuổi trở lên, có đầy đủ năng lực hành vi dân sự mới có quyền hiến tặng mô, bộ phận cơ thể của mình khi còn sống, sau khi chết, và hiến xác. Những người không đáp ứng các điều kiện này sẽ bị cấm hiến, lấy, ghép tạng.
2. Nguyên tắc và mục đích:
   • Phải là hành động tự nguyện đối với người hiến và người được ghép.
   • Chỉ được thực hiện vì mục đích nhân đạo, chữa bệnh, giảng dạy hoặc nghiên cứu khoa học, không được thực hiện vì mục đích thương mại.
   • Phải giữ bí mật các thông tin liên quan đến người hiến và người được ghép, trừ khi có thỏa thuận khác hoặc theo quy định của pháp luật.
3. Các hành vi bị nghiêm cấm (theo Điều 11 của Luật hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác):
   • Lấy trộm mô, bộ phận cơ thể người; lấy trộm xác.
   • Ép buộc người khác phải cho mô, bộ phận cơ thể người hoặc lấy mô, bộ phận cơ thể của người không tự nguyện hiến.
   • Mua, bán mô, bộ phận cơ thể người; mua, bán xác.
   • Lấy, ghép, sử dụng, lưu giữ mô, bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
   • Lấy mô, bộ phận cơ thể ở người dưới 18 tuổi.
   • Ghép mô, bộ phận cơ thể của người bị nhiễm bệnh theo danh mục do Bộ trưởng Bộ Y tế quy định.
   • Cấy tinh trùng, noãn, phôi giữa những người cùng dòng máu về trực hệ và giữa những người khác giới có họ trong phạm vi ba đời.
   • Quảng cáo, môi giới việc hiến, nhận bộ phận cơ thể người vì mục đích thương mại.
   • Tiết lộ thông tin, bí mật về người hiến và người được ghép trái với quy định của pháp luật.
   • Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để làm sai lệch kết quả xác định chết não.

Những quy định này nhằm đảm bảo tính minh bạch, công bằng và đúng đắn trong quá trình hiến tặng mô, tạng để cứu sống và chữa bệnh cho người bệnh một cách nhân đạo và có hiệu quả.