Sử dụng than toàn cầu gia tăng làm giảm tốc độ chuyển đổi năng lượng

Việc sử dụng than đang góp phần đẩy lượng khí thải CO2 trên toàn cầu lên mức cao kỷ lục, đồng thời giảm tốc độ quá trình chuyển đổi năng lượng tại nhiều quốc gia.

Đánh giá thống kê của BP về Năng lượng thế giới 2022 đã cung cấp bức tranh toàn cảnh về cung và cầu đối với các nguồn năng lượng chính trên cơ sở cấp quốc gia. Nhiên liệu hóa thạch chủ yếu bao gồm carbon và hydro. Chúng là hydrocarbon.

Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA) cho biết, quá trình đốt than phát thải khoảng 210 pound CO2 trên một triệu đơn vị nhiệt Anh (BTU) năng lượng. Trong khi đó, dầu mỏ thải ra khoảng 160 pound CO2 trên một triệu BTU, và khí tự nhiên thải ra 117 pound CO2 trên một triệu BTU.

Than còn tạo ra nhiều khí thải độc hại khác khi đốt trong các nhà máy điện. Trong lịch sử, các nhà máy than thải ra nhiều khí sunfurơ, là nguyên nhân gây ra mưa axit. Các quy định cuối cùng đã được khắc phục trong vấn đề đó, nhưng các nhà máy nhiệt điện than vẫn thải ra các chất ô nhiễm như thủy ngân. Thậm chí, chúng còn thải ra môi trường nhiều nguyên tố phóng xạ hơn cả một nhà máy điện hạt nhân.

Do đó, đã có nhiều quy định được thông qua nhằm giảm tác động của than đối với môi trường. Vì các vấn đề ô nhiễm khác nhau liên quan đến than, hầu hết các nước phát triển đã rời xa nhiệt điện than. Nhưng vì than rẻ nên các nước đang phát triển tiếp tục phụ thuộc nhiều vào than làm nguồn điện. Tiêu thụ than ở các nước đang phát triển hiện là nguyên nhân lớn nhất làm tăng lượng khí thải carbon dioxide trên toàn cầu.

Kết quả của đại dịch Covid-19, năm 2020 chứng kiến ​​mức tiêu thụ than toàn cầu giảm kỷ lục 4,2%. Trong 38 quốc gia bao gồm Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD), tiêu thụ than trong năm 2020 đã giảm 15,2%. Tuy nhiên, cũng như dầu và khí tự nhiên, tiêu thụ than đã tăng trở lại mạnh mẽ vào năm 2021, tăng 6,3%.

Tiêu thị than ở các nước ngoài OECD đã tăng lên mức kỷ lục mới, trong khi tiêu thụ than toàn cầu chỉ giảm so với kỷ lục trước đó được thiết lập vào năm 2014. Các nước ngoài OECD hiện tiêu thụ 81,5% lượng than của thế giới. 6 trong số 10 quốc gia tiêu thụ than lớn nhất thế giới là ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương.

Trừ một trong 10 nước tiêu dùng hàng đầu của năm ngoái đã chứng kiến ​​mức tiêu thụ than tăng từ năm 2020. Đức, quốc gia đang loại bỏ dần điện hạt nhân và tích cực theo đuổi năng lượng tái tạo, có mức tăng tiêu thụ than lớn nhất so với năm trước (trong số 10 nước tiêu thụ nhiều nhất). Các nhà sản xuất than đa dạng hơn về mặt địa lý so với các hộ tiêu thụ than. Tuy nhiên, Trung Quốc thống trị mức tiêu thụ và sản xuất than của thế giới. 10 nhà sản xuất than hàng đầu thế giới vào năm 2021: Trung Quốc, Indonesia, Ấn Độ, Úc, Mỹ, Nga, Nam Phi, Kazakhstan, Ba Lan, Colombia.

Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết dựa trên các điều kiện kinh tế và xu hướng thị trường hiện nay, cũng như giả định nền kinh tế Trung Quốc sẽ phục hồi trong nửa cuối năm nay, nhu cầu sử dụng than trên toàn cầu được dự báo sẽ tăng nhẹ 0,7% trong năm 2022 lên mức 8 triệu tấn. Mức tiêu tụ này tương đương với mức cao kỷ lục được xác lập hồi năm 2013.

Theo thống kê của IEA, nhu cầu tiêu thụ than đã tăng trở lại kể từ năm 2021 với mức tiêu thụ đạt 7,9 tấn, tăng 6% so với năm 2020. Đồng thời, IEA dự báo năm 2023 nhu cầu sử dụng than trên toàn cầu sẽ tiếp tục tăng, xác lập mức cao nhất mọi thời đại.

Nguyên nhân chủ yếu do sự gia tăng trở lại của các hoạt động kinh tế sau giai đoạn dài bị đè nén bởi đại dịch Covid-19. Bên cạnh đó, việc giá khí đốt cao kỷ lục trên toàn cầu khiến nhiều quốc gia, đặc biệt là Ấn Độ, tăng cường sử dụng than đá để đảm bảo nguồn cung năng lượng.

Theo IEA nhu cầu sử dụng than của Ấn Độ bắt đầu tăng mạnh kể từ đầu năm nay. Tăng trưởng nhu cầu sử dụng than của nước này được dự báo đạt 7% trong năm nay khi Ấn Độ đẩy mạnh phục hồi kinh tế và nhu cầu tiêu thụ điện tăng lên. Bộ Công nghiệp Than Ấn Độ cho biết hiện than đáp ứng 55% tổng nhu cầu năng lượng của nước này.

Đối với Trung Quốc, quốc gia tiêu thu than lớn nhất thế giới, IEA ước tính nhu cầu sử dụng than của nước này đã giảm 3% trong nửa đầu năm nay do các biện pháp phong toả phòng chống dịch Covid-19 diện rộng, khiến hoạt động kinh tế suy yếu. Tuy nhiên, IEA nhận định khi các hoạt động kinh tế tại Trung Quốc tăng tốc trở lại trong nửa cuối năm nay thì nhu cầu sử dụng than sẽ tăng lên tương ứng. Mức tiêu thụ than của nước này trong cả năm nay được dự báo sẽ đạt khoảng 4,23 tỷ tấn – tương đương mức cao kỷ lục trong năm ngoái. IEA ước tính lượng than dùng cho sản xuất điện tại Trung Quốc đã tăng 16% so với cùng kỳ năm trước.

Nhu cầu sử dụng than của Liên minh châu Âu (EU) trong năm nay được dự báo sẽ tăng 7%. Trong năm ngoái, nhu cầu sử dụng than tại đây đã tăng vọt 14%. EU đang đẩy mạnh sử dụng than thay cho khí tự nhiên để sản xuất điện trong bối cảnh thiếu hụt nghiêm trọng nguồn cung khí. Một số quốc gia EU đã nâng số giờ vận hành các nhà máy nhiệt điện than, tái vận hành trở lại các nhà máy nhiệt điện than đã đóng cửa trước đây, cũng như lùi thời gian đóng cửa những nhà máy đang hoạt động để đảm bảo an ninh năng lượng. Nhu cầu sử dụng than của EU chỉ chiếm khoảng 5% tổng nhu cầu sử dụng than toàn cầu.

MẠNH HIỆP