Cuộc chiến Delta - Omicron quyết định tương lai đại dịch

Sau khi nghiên cứu dữ liệu từ Nam Phi và Anh, một số nhà khoa học cho rằng Omicron có thể chiến thắng. Tiến sĩ Jacob Lemieux, thành viên một nghiên cứu do Harvard Medical dẫn đầu, cho biết: "Giờ vẫn còn sớm, nhưng ngày càng nhiều những dữ liệu nhỏ giọt cho thấy Omicron có khả năng vượt trội hơn Delta ở nhiều điểm, nếu không muốn nói là tất cả các điểm".

Tuy nhiên, những người khác cho biết hiện còn quá sớm để biết tốc độ lây lan của Omicron có lấn lướt Delta hay không.

Matthew Binnicker, Giám đốc Virus học lâm sàng tại Mayo Clinic ở Rochester, Minnesota, Mỹ, cho biết: "Đặc biệt tại Mỹ, nơi số ca nhiễm Delta đang gia tăng đáng kể, liệu Omicron có đủ sức thay thế nó? Theo tôi, câu trả lời sẽ có trong khoảng hai tuần nữa".

Về vấn đề lây nhiễm, các nhà khoa học chỉ ra tại Nam Phi, nơi Omicron lần đầu được phát hiện, biến chủng hiện lây lan nhanh chóng trong cộng đồng và gần như trở nên thống trị trong thời gian ngắn. Các chuyên gia lo ngại đất nước đang bước vào làn sóng mới có thể khiến các bệnh viện quá tải.

Omicron nhanh chóng đưa Nam Phi từ giai đoạn có mức độ lây truyền thấp, trung bình dưới 200 ca mắc mới mỗi ngày từ giữa tháng 11, lên hơn 16.000 ca mỗi ngày vào cuối tuần trước. Theo các chuyên gia, biến chủng chiếm hơn 90% các trường hợp mắc mới ở tâm dịch Gauteng, nhanh chóng lan rộng và trở thành chủng trội ở 8 tỉnh Nam Phi khác.

"Virus lây lan cực kỳ nhanh", Willem Hanekom, Giám đốc Viện Nghiên cứu Y tế châu Phi, nhận định. "Nhìn vào biểu đồ dịch tễ ở làn sóng mới, số ca nhiễm tại Nam Phi tăng thẳng đứng. Điều này cho thấy virus rất dễ lây lan, như những gì được dự đoán".

Song tiến sĩ Hanekom cho biết số ca nhiễm Delta tại Nam Phi vốn thấp từ trước khi Omicron xuất hiện. Ông cho rằng còn quá sớm để nói Omicron là chủng trội hơn ở nước này. Các nhà khoa học chưa rõ liệu biến chủng có xu hướng lưu hành tương tự ở các khu vực khác hay không.

Nếu không thể vượt qua Delta, Omicron sẽ có kết cục giống với các phiên bản virus trước đó là Beta và Alpha. Hai biến chủng này đang suy yếu dần ở những nơi nó từng thống trị như Anh, Nam Phi và Qatar.

Dữ liệu cho thấy tỷ lệ phổ biến của Beta đã giảm xuống trong suốt năm 2021 do Delta có khả năng lây truyền cao hơn và biết né tránh một phần miễn dịch từ vaccine. Các nhà khoa học hồi đầu tháng 3 báo cáo số ca nhiễm biến chủng Beta cao kỷ lục. Nó chiếm 2% mẫu virus được giải trình tự gene của thế giới khi ấy. Đến tháng 7, nó chỉ tồn tại trong 0,4% các trường hợp dương tính được báo cáo trên cổng dữ liệu toàn cầu.

Tại Anh - quốc gia đi đầu về giải trình tự gene virus, biến chủng Omicron đang gia tăng theo cấp số nhân so với Delta, theo tiến sĩ Lemieux. Tại Mỹ và phần còn lại của thế giới, "còn nhiều điều chưa chắc chắn", ông nói.

"Nhìn chung, khi tập hợp các dữ liệu ban đầu, chúng tôi dần rút ra một bức tranh nhất quán: Omicron đã lưu hành tại nhiều nơi. Dựa trên những gì chúng tôi quan sát được ở Nam Phi, nó có khả năng trở thành chủng trội trong những tuần, tháng tới và khiến số ca nhiễm tăng lên", ông nhận định.

Người dân tại thành phố Johannesburg, Nam Phi được tiêm vaccine Covid-19, tháng 12/2021. Ảnh: NY Times

Kịch bản tích cực khi Omicron thành chủng trội?

Nhiều nhà khoa học nhận định, nếu có ưu thế siêu lây nhiễm nhưng gây triệu chứng nhẹ, Omicron có thể trở thành chủng trội. Đại dịch từ đó rẽ theo hướng tích cực.

Theo tiến sĩ Samuel Scarpino, Viện Phòng chống Đại dịch của Tổ chức Rockefeller, khi có hai biến chủng cùng lưu hành, loại lây lan nhanh hơn có xu hướng thống trị. Biến chủng đó chiếm ưu thế bởi nó sao chép nhanh trong vật chủ, hoặc vì khả năng trốn tránh miễn dịch.

Điều này nghe có vẻ đáng sợ. Khi toàn thế giới mất một năm để đẩy mạnh triển khai vaccine, cộng đồng không muốn nhiễm nCoV đột phá (người mắc Covid-19 sau khi tiêm chủng). Theo Elizabeth Halloran, chuyên gia thống kê sinh học tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson, nếu biến chủng không gây triệu chứng nghiêm trọng, không khiến người bệnh nhập viện hoặc phải thở máy, đây là tin tốt.

"Virus vượt qua vaccine, nhưng người bệnh chỉ có biểu hiện nhẹ có nghĩa chúng ta đang đi đúng hướng", bà nói.

Các nhà khoa học chưa rõ dữ liệu mới có ý nghĩa thế nào với sức khỏe cộng đồng. Các bác sĩ Nam Phi từng cho biết tỷ lệ tái nhiễm Omicron cao hơn nhiều, cho thấy biến chủng có khả năng trốn thoát một phần miễn dịch. Biến chủng mới dường như đang lây lan mạnh những người trẻ tuổi, chủ yếu là người chưa được tiêm chủng, và hầu hết các trường hợp nhập viện là tương đối nhẹ.

"Chúng tôi mong muốn có thêm kết quả bệnh học từ những người lớn tuổi hoặc người có bệnh lý nền, xem họ tiến triển ra sao", ông Binnicker nói.

Trong khi chờ đợi câu trả lời, các nhà khoa học đề nghị người dân làm mọi thứ có thể để bảo vệ bản thân. "Chúng tôi muốn đảm bảo càng nhiều người có miễn dịch từ tiêm chủng càng tốt", tiến sĩ Lemieux nói.

Hoài Văn