Kịch bản tích cực và tồi tệ nhất của biến chủng Omicron

Ảnh hưởng của Omicron với diễn biến đại dịch được xác định bởi ba yếu tố: khả năng lây truyền, khả năng né tránh miễn dịch từ vaccine hoặc nhiễm bệnh trước đó và độc lực - mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Kịch bản đầu tiên là nếu Omicron lan truyền dễ dàng giữa các vật chủ, vượt qua kháng thể trung hòa và gây triệu chứng nguy hiểm bất thường, đại dịch sẽ trở nên vô cùng trầm trọng. Kịch bản thứ hai, Omicron trở thành mầm bệnh siêu lây nhiễm, song gây triệu chứng nhẹ. Các nhà khoa học cho rằng đây thực tế là viễn cảnh tốt đẹp, hoàn hảo để đẩy lùi Covid-19.

Thế giới buộc phải chấp nhận sống chung với Covid-19 trong nhiều năm tới. Ở những quốc gia đã triển khai tiêm chủng trong khoảng một năm, tỷ lệ phủ vaccine vẫn chưa đạt 100%. Ngay cả khi người dân toàn cầu đạt miễn dịch cộng đồng (từ chủng ngừa hoặc nhiễm virus), nCoV vẫn có thể lây lan trong quần thể động vật, sau đó một lần nữa truyền sang người dưới bản dạng khác.

"Việc loại bỏ hoàn toàn Covid-19 là mục tiêu phi thực tế", Tara Kirk Sell, học giả cao cấp tại Trung tâm An ninh Y tế Johns Hopkins, cho biết.

Theo các bác sĩ từ Nam Phi và Israel, tới nay, các ca nhiễm Omicron dường như có triệu chứng nhẹ hơn Delta. Tính đến ngày 5/11, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) chưa ghi nhận ca tử vong nào trên toàn cầu. Song dữ liệu hiện còn hạn chế và dễ bị sai lệch. Thế giới ghi nhận dưới 250 ca nhiễm, phần lớn đến từ Nam Phi, nơi có dân số trẻ, vốn ít chuyển nặng nếu mắc Covid-19 (dù là các biến chủng trước đây).

Các nhà khoa học nhận định tình hình sẽ khả quan nếu Omicron để lại triệu chứng nhẹ hơn Delta, và mọi thứ sẽ "tuyệt vời hơn nhiều" nếu nó lây truyền nhanh hơn Delta. Theo tiến sĩ Samuel Scarpino, Viện Phòng chống Đại dịch của Tổ chức Rockefeller, khi có hai biến chủng cùng lưu hành, loại lây lan nhanh hơn có xu hướng thống trị. Biến chủng đó chiếm ưu thế bởi nó sao chép nhanh hơn trong vật chủ, hoặc vì khả năng trốn tránh miễn dịch.

Người dân xếp hàng chuẩn bị tiêm chủng Covid-19 tại East Rand, Nam Phi. Ảnh: Reuters

Điều này nghe có vẻ đáng sợ. Khi toàn thế giới mất một năm để đẩy mạnh triển khai vaccine, cộng đồng không muốn nhiễm nCoV đột phá. Theo Elizabeth Halloran, chuyên gia thống kê sinh học tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson, nếu biến chủng không gây triệu chứng mạn tính, không khiến người bệnh nhập viện hoặc phải thở máy, thì đây là tin tốt.

"Virus vượt qua vaccine nhưng người bệnh chỉ có biểu hiện nhẹ có nghĩa chúng ta đang đi đúng hướng", bà nói.

Dù vậy, với kịch bản này, người nhiễm Omicron có nguy cơ tái nhiễm sau đó. Theo báo cáo của Katherine J. Wu, phóng viên y tế tờ Atlantic, F0 có triệu chứng nhẹ sẽ không phát triển nhiều kháng thể như bệnh nhân biểu hiện nghiêm trọng.

Ali Ellebedy, chuyên gia miễn dịch tại Đại học Washington ở St. Louis, có quan điểm ngược lại. "Bạn chỉ cần nhiễm nCoV là hệ thống miễn dịch đã hoạt động rồi", ông nói. Ngay cả khi không có triệu chứng, cơ thể người bệnh vẫn sản sinh kháng thể và tạo tế bào T (tế bào miễn dịch) để chống lại virus trong những lần tiếp theo. Khi virus kích thích phản ứng miễn dịch tương đối nhẹ ở một lượng người nhất định, nó sẽ đột biến thành phiên bản tiếp theo, trở thành chủng trội, với biểu hiện nhẹ hơn nữa.

Về biện pháp ứng phó, nếu Omicron dễ lây truyền nhưng độc tính kém so với Delta, các chuyên gia cho rằng một số quốc gia sẽ phải tái áp dụng biện pháp giãn cách xã hội, quy định đeo khẩu trang tùy tình hình. Đây không phải tin tiêu cực, mà là một phần trong tiến trình chung sống với Covid-19. Trong trường hợp biến chủng mới lây truyền chậm, không vượt qua được các hàng rào miễn dịch, thế giới quay trở lại trạng thái hai tuần trước đây, tiếp tục đối phó với Delta và chờ đợi đại dịch kết thúc.

"Về mặt nào đó, Delta là biến chủng ý tưởng", tiến sĩ Scarpino nói. Nó đủ khả năng lây truyền để trở thành chủng trội, vượt qua các biến chủng nguy hiểm hơn. Song cộng đồng vẫn đủ sức kiểm soát nó thông qua tiêm chủng.

Thuỳ Chi