Thương tích liên quan đến vật sắc nhọn ở nhân viên y tế
Tiêm, truyền là thủ thuật có nguy cao bị tổn thương do vật sắc nhọn |
Tổn thương do VSN là vết thương đâm xuyên thấu từ kim tiêm, dao mổ, mảnh thủy tinh…có thể dẫn đến nguy cơ tiếp xúc với máu, dịch cơ thể. Tổn thương do VSN có thể gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng như lây truyền các bệnh qua đường máu như: HIV, Viêm gan B, Viêm gan C, gây tổn thương tâm lý cho nhân viên y tế. Trong quá trình làm việc, nhân viên y tế đặc biệt học viên, sinh viên y khoa, điều dưỡng là nhóm đối tượng có nguy cơ cao bị tổn thương do VSN.
Ở Việt Nam chưa có nhiều nghiên cứu, đánh giá tổng quan về thực trạng nhân viên y tế bị thương tích do VSN, nhưng cũng có những nghiên cứu, khảo sát độc lập về tình trạng này tại các bệnh viện, sinh viên ngành y đi thực tập tại bệnh viện…Gần đây nhất năm 2023, tác giả Hoàng Thị Thùy Dương và các cộng sự đã nghiên cứu trên 416 nhân viên y tế tại Bệnh viện Đa khoa Đức Giang. Kết quả cho thấy, tỷ lệ nhân viên y tế bị tổn thương do VSN trong 12 tháng là 16,8% (trung bình số lần bị tổn thương là 1,2 ± 0,6 lần/năm); tổn thương do bơm kim tiêm và dao mổ đều là 38,6%; VSN gây tổn thương đã nhiễm bẩn chiếm 32,9%. Các yếu tố liên quan đến tổn thương gồm giới tính, vị trí làm việc, làm thêm giờ, trực ca đêm, số mũi tiêm thực hiện trong ngày, tình trạng quá tải và căng thẳng trong công việc. Nhân viên y tế làm việc tại khối hồi sức cấp cứu và khối ngoại - sản bị thương tích do VSN chiếm tỷ lệ cao nhất (cùng là 30%).
Một nghiên cứu khác của nhóm tác giả Nguyễn Thị Mỹ Phương, Nguyễn Hải Lâm và Lâm Thị Thu trên 111 sinh viên điều dưỡng của Trường Đại học Y Dược Cần Thơ (năm 2020), kết quả cho thấy 51,4% sinh viên từng bị tổn thương do VSN trong vòng 6 tháng. Trong đó, số lần bị tổn thương nhiều nhất là 6 lần, số lần tổn thương trung bình là 1,25 lần ± 1,604 lần. Sinh viên năm thứ 3 bị tổn thương do VSN nhiều hơn sinh viên năm thứ 4 là 1,265 lần trong 6 tháng gần nhất.
Cùng với những nghiên cứu liên quan đến thực trạng tổn thương do VSN, đã có nhiều nghiên cứu về hành vi, thái độ của của nhân viên y tế vể thực hành ngăn ngừa thương tổn do VSN.
Năm 2017, nhóm nghiên cứu hành vi và thái độ của nhân viên y tế về thực hành ngăn ngừa tổn thương do vật sắc và phòng ngừa phơi nhiễm tại Bệnh viện Nhân dân 115 cho thấy có 97,93% điều dưỡng, kỹ thuật viên, hộ lý, nhân viên lâm sàng có thái độ đúng với quy trình xử lý phơi nhiễm với máu dịch tiết. Chỉ có 11,34% nhân viên y tế nhận biết đúng khi thu gom thùng đựng vật sắc nhọn. 93,30% nhân viên y tế biết thực hành đúng khi đậy nắp kim tiêm bằng kỹ thuật múc một tay. 61,34% nhân viên y tế có hành vi đúng về việc sử dụng phương tiện phòng hộ cá nhân khi mang 2 găng tiếp xúc với vùng da tổn thương hoặc máu của bệnh nhân. 94,33% nhân viên y tế có hành vi đúng về việc điều trị dự phòng lây nhiễm HIV tốt nhất trong vòng 24h giờ đầu. Chỉ có 11,34% nhân viên y tế nhận biết đúng khi thu gom thùng đựng vật sắc nhọn.
Nghiên cứu của các tác giả Nguyễn Đức Quế, Lê Hải Yến (Trường Cao đẳng Y tế Thái Nguyên) về kiến thức phòng chống tổn thương do VSN ở 270 điều dưỡng, hộ sinh tại 7 khoa lâm sàng tại Bệnh viện A Thái Nguyên năm 2019 cho thấy tỷ lệ điều dưỡng, hộ sinh có kiến thức đạt về phòng ngừa tổn thương do VSN là 75,9% và 24,1% có kiến thức không đạt. Tỷ lệ điều dưỡng, hộ sinh có kiến thức đúng về tất cả các nội dung của phòng ngừa chuẩn, tiêm an toàn, xử trí vết thương do VSN đúng cách lần lượt là 60%, 61,9% và 75,9%. Có mối liên quan giữa tổn thương do vật sắc nhọn với kiến thức về tiêm an toàn, các bệnh lây truyền, việc đóng nắp kim tiêm sau khi sử dụng.
Một nghiên cứu về thương tổn do VSN đối với 200 học viên, sinh viên Trường Cao đẳng Hậu Cần 1 khi đi thực tập tại bệnh viện (năm học 2020-2021) cho thấy 53,5% học viên, sinh viên có kiến thức đúng về cả 3 loại virus lây truyền qua đường máu khi bị tổn thương do VSN. Kiến thức đúng về thời điểm nhân viên y tế có thể bị tổn thương do VSN còn thấp (20,5%). Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng chỉ có 28,5% học viên, sinh viên trả lời đúng khi bẻ ống thuốc có thể gây tổn thương mặc dù đây là thời điểm hay bị tổn thương nhất khi tiêm truyền và lấy máu xét nghiệm. Có 80,5% học viên, sinh viên nắm được quy trình cần tuân thủ để bảo đảm an toàn và giảm rủi ro tổn thương khi đưa VSN là đặt trên một mặt phẳng hoặc đặt trên khay cho người khác tự cầm.
Nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Thị Son, Trần Quỳnh Anh, Phùng Quốc Điệp, Trần Văn Thanh, Vũ Xuân Tú về kiến thức, thái độ về xử trí tổn thương và thực trạng tổn thương do VSN ở 130 nhân viên y tế tại Bệnh viện Châm cứu Trung ương năm 2022 cho thấy: Trong một năm qua, 46,2% nhân viên y tế bị tổn thương do VSN với tỷ lệ 60% thực hành đúng xử trí sau tổn thương, 76,2% nhân viên y tế có kiến thức đúng, 93,8% nhân viên y tế có thái độ tích cực về xử trí tổn thương do VSN.
Những nghiên cứu trên cho thấy tín hiệu đáng mừng là tỷ lệ nhân viên y tế hiểu đúng, có thài độ tích cực về sử trí tổn thương cũng như thực hành đúng sau xử trí tổn thương. Tuy nhiên, do việc sử dụng VSN diễn ra hàng ngày, trong nhiều tình huống, nhất là đối với các bệnh lây truyền, nên việc tuân thủ quy định bảo đảm an toàn, chủ động ngăn ngừa nguy cơ của nhân viên y tế là hết sức quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe của chính mình.